دیسک کمر در بارداری
اصطلاح رایج “دیسک کمر” در واقع به هر نوع آسیب یا مشکل در دیسک‌های ناحیه کمری (لومبار) ستون فقرات اطلاق می‌شود. این آسیب‌ها می‌توانند باعث دردهای شدید و ناراحتی‌های قابل توجهی شوند. در دوران بارداری، به دلیل تغییرات فیزیکی و هورمونی، احتمال بروز دیسک کمر افزایش یافته و شدت درد نیز معمولاً بیشتر از حالت عادی است. از این‌رو، در صورت مشاهده هرگونه علائم مرتبط با دیسک کمر در بارداری، مراجعه سریع به متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات برای تشخیص دقیق و آغاز درمان مناسب، امری ضروری خواهد بود.
برای دیسک کمر در بارداری چه باید کرد؟
کمردرد در دوران بارداری یکی از مشکلات شایع در میان زنان باردار است. این دردها معمولاً با پیشرفت بارداری، به‌ویژه در ماه‌های پایانی، شدت می‌گیرند. دلیل اصلی این وضعیت، شل شدن لیگامان‌ها به‌واسطه تغییرات هورمونی و افزایش فشار ناشی از رشد جنین بر روی ستون فقرات است. علاوه بر این، فشارهای روانی و استرس‌های مرتبط با بارداری نیز می‌توانند خطر بروز آسیب در ناحیه کمر، به‌خصوص دیسک‌های کمری را افزایش دهند.
به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، افزایش فشار ناشی از بارداری می‌تواند منجر به بروز کمردردهای متعددی در مادران شود. با این حال، آسیب‌های جدی مانند پارگی دیسک‌های کمری (لومبار) در دوران بارداری چندان رایج نیستند، مگر آنکه فرد پیش از بارداری با مشکلاتی مانند فرسایش تدریجی (دژنراتیو) یا پارگی دیسک مواجه بوده باشد که در این صورت بارداری ممکن است شدت علائم را افزایش دهد.
اگر پیش از بارداری دچار آسیب دیسک کمر هستید، می‌توانید با رعایت نکاتی ساده مانند انجام تمرینات ورزشی سبک روزانه، پرهیز از مصرف دخانیات، نوشیدن مایعات کافی و استفاده از کرست یا بریس‌های مخصوص حمایت از ستون فقرات، دوران بارداری را با ایمنی بیشتر و بدون بروز مشکلات جدی پشت سر بگذارید.
آیا دیسک کمر در بارداری خطرناک است؟
کمردرد یکی از مشکلات شایع دوران بارداری است و طبق آمار، بیش از ۵۶ درصد از زنان باردار آن را تجربه می‌کنند، به‌ویژه از هفته دوازدهم به بعد که شدت آن افزایش می‌یابد. در این دوره، تغییرات هورمونی به‌خصوص افزایش سطح هورمون ریلکسین، باعث شل شدن رباط‌های لگنی، تغییر در ساختار بافت‌های همبند و دگرگونی در بافت‌های کلاژنی می‌شود. این تغییرات موجب کاهش پایداری ستون فقرات شده و احتمال جابه‌جایی یا پارگی دیسک‌های کمری در دوران بارداری را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
البته بارداری به‌تنهایی عامل اصلی افزایش آسیب‌دیدگی دیسک‌های کمری نیست، بلکه عوامل مختلفی می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، موارد زیر از جمله عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به آسیب‌های دیسک‌های لومبار در دوران بارداری محسوب می‌شوند:
- بارداری در سنین بالا
- شاخص توده بدنی (BMI) بالا در زنان باردار
- سابقه آسیب‌دیدگی یا مشکلات دیسک کمر پیش از بارداری
- نداشتن تحرک کافی و سبک زندگی کم‌تحرک
- نبود فعالیت‌های ورزشی منظم پیش از بارداری یا در طول آن
آیا دیسک کمر باعث سقط جنین می شود؟
دوران بارداری برای بسیاری از زنان تجربه‌ای چالش‌برانگیز است، زیرا علاوه بر افزایش سریع وزن به دلیل رشد جنین، تغییرات هورمونی گسترده‌ای در بدن رخ می‌دهد تا مادر بتواند خود را با بزرگ‌تر شدن جنین وفق داده و برای زایمان آماده شود. به همین خاطر، بروز آسیب‌های دیسک کمر در بارداری اتفاقی ناخوشایند و آزاردهنده است که فشار روانی و جسمی مادر را افزایش می‌دهد.
با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که روش‌های درمانی آسیب‌های دیسک کمر در بارداری تفاوت چندانی با دوره‌های دیگر ندارد و بیشتر زنان باردار با درمان‌های محافظه‌کارانه و بدون نیاز به جراحی، طی حدود ۶ هفته موفق به کنترل و بهبود علائم خود می‌شوند.
همچنین تا کنون هیچ شواهد علمی مبنی بر تأثیر آسیب‌های دیسک کمری بر روند بارداری، زایمان یا احتمال سقط جنین مشاهده نشده است؛ مگر در موارد بسیار نادر و شدید که آسیب به عصب سیاتیک منجر به فلج ناگهانی اندام‌های پایین‌تنه و سقوط مادر شود، که خوشبختانه چنین موردی تاکنون گزارش نشده است.
علائم دیسک کمر در بارداری
اگر در دوران بارداری دچار مشکلات یا آسیب‌های دیسک کمر شده باشید، بیش از ۹۰ درصد موارد علائم به صورت گرفتگی عصب سیاتیک بروز می‌کنند. این علائم معمولاً به شکل درد تیرکشنده و سوزشی است که از ناحیه پشت باسن شروع شده و به سمت ران، ساق پا و گاهی تا کف پا و نوک انگشتان پا کشیده می‌شود.
معمولاً درد دیسک کمر در بارداری به صورت یک‌طرفه بروز می‌کند و فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند. پای مبتلا به درد عصب سیاتیک اغلب احساس سنگینی یا ضعف می‌کند.
ورزش برای دیسک کمر در بارداری
تمرینات ورزشی منظم و روزانه در دوران بارداری نقش مهمی در پیشگیری از آسیب دیدگی دیسک‌های کمری (لومبار) ایفا می‌کنند. در صورتی که پزشک زنان و جراح ستون فقرات شما اجازه دهند، می‌توانید فعالیت‌های مناسبی مانند پیاده‌روی یا آب‌درمانی را انجام دهید. همچنین برای تقویت عضلات اطراف دیسک‌های کمر، مشورت با فیزیوتراپیست متخصص بسیار ضروری است.
یکی از تمرینات موثر، کشش در وضعیت چهار دست و پا (تمرین گربه-گاو) است که به قوی‌تر شدن عضلات لومبار کمک می‌کند. این حرکت را روزانه حداقل ۱۰ بار پشت سر هم انجام دهید و هر بار چند ثانیه عضلات خود را کشش دهید.
تمرین دیگر شامل تقویت عضلات لگنی است؛ برای این کار به پشت دراز بکشید و زانوهایتان را خم کنید. سپس سعی کنید قوس طبیعی کمر را به زمین بچسبانید، این وضعیت را ۳ تا ۵ ثانیه حفظ کنید و حداقل ۱۰ بار پشت سر هم تکرار نمایید.
چه مدت بعد از عمل دیسک کمر می توان باردار شد؟
جراحی دیسک کمر به عنوان روش درمانی آخرین راه برای مواردی انجام می‌شود که درمان‌های غیرجراحی و نگهدارنده قادر به بهبود آسیب‌های دیسک کمری (لومبار) نبوده‌اند. در این جراحی‌ها، دیسک آسیب‌دیده و بافت‌های مرتبط تخلیه می‌شوند تا از بروز خطرات احتمالی در دوران بارداری جلوگیری شود.
دوره نقاهت پس از عمل دیسک کمر معمولاً بین ۲ تا ۶ ماه طول می‌کشد، اما این مدت بسته به نوع عمل، تعداد و وسعت آسیب‌ها، سن و وضعیت جسمانی بیمار می‌تواند متفاوت باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود خانم‌ها قبل از اقدام به بارداری با جراح ستون فقرات خود مشورت کنند تا زمان مناسبی برای بارداری مشخص شود. رعایت این زمان به منظور اطمینان از ترمیم کامل محل جراحی، بهبود کامل و انجام فرآیندهای توانبخشی مانند فیزیوتراپی و کاردرمانی بسیار اهمیت دارد.
درمان خانگی دیسک کمر در بارداری
آسیب دیدگی دیسک‌های لومبار (کمری) یک مشکل جدی است که نمی‌توان آن را تنها با روش‌های خوددرمانی در منزل رفع کرد. بنابراین ضروری است که برای درمان حتماً به پزشک متخصص مراجعه کرده و روند درمان را زیر نظر او ادامه دهید. با این حال، به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، در دوران بارداری می‌توانید با رعایت نکات زیر در منزل به کاهش یا پیشگیری از مشکلات و آسیب دیسک کمر کمک کنید:
- از بلند کردن اشیاء سنگین (بیش از ۲ کیلوگرم) خودداری کنید.
- حالت صحیح نشستن را رعایت کرده و از مبلمان و صندلی‌های ارگونومیک استفاده کنید.
- از هر فعالیتی که به دیسک کمر فشار وارد می‌کند، پرهیز نمایید.
- در خوابیدن، بالش را بین دو زانو قرار دهید، به پهلو بخوابید و هنگام چرخیدن، زانوها را به هم نزدیک نگه دارید.
- از کفش‌های پاشنه کوتاه استفاده کنید و کفش‌های کاملاً تخت نپوشید.
- از کمربندهای مخصوص دوران بارداری بهره ببرید.
بارداری بعد از عمل دیسک کمر
اگر شما جراحی دیسک کمر انجام داده‌اید، بارداری پس از آن تفاوتی اساسی با بارداری در زنانی که این جراحی را تجربه نکرده‌اند نخواهد داشت. چرا که در طی عمل جراحی دیسک کمر، ضایعات و آسیب‌های موجود در ناحیه ستون فقرات، از جمله دیسک‌ها، مهره‌ها، کانال نخاعی و ریشه‌های عصبی، ترمیم و تخلیه می‌شوند و عملکرد طبیعی این ناحیه تا حد زیادی بازیابی می‌شود.
دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، تأکید می‌کند که با انجام اقدامات توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، طب سوزنی، ماساژ درمانی، حرکات اصلاحی و تمرینات ورزشی منظم، عضلات کمر پس از جراحی نه تنها به حالت اولیه بازمی‌گردند بلکه قوی‌تر نیز می‌شوند. این مسئله به شما کمک می‌کند که دوران بارداری راحت‌تری را تجربه کنید و نگرانی بابت آسیب‌دیدگی مجدد در ناحیه عمل شده نداشته باشید.
با این حال، تمام متخصصان این حوزه توصیه می‌کنند که بارداری پس از جراحی دیسک کمر باید کاملاً برنامه‌ریزی شده باشد. آمادگی‌های قبلی مانند رعایت رژیم غذایی مناسب، تقویت عضلات کمر و انجام تمرینات مخصوص، نقش مهمی در پیشگیری از بازگشت مشکلات ناحیه کمر در دوران بارداری دارند. بنابراین، داشتن سبک زندگی سالم و آمادگی جسمانی کافی پیش از بارداری، یکی از کلیدی‌ترین اقدامات برای تجربه یک بارداری بی‌دردسر پس از جراحی دیسک کمر است.
جمع بندی
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
