میگرن چیست و چگونه درمان میشود؟
میگرن یکی از انواع شایع سردرد است که معمولاً با دردهای ضربان‌دار و تپنده همراه است و می‌تواند با علائمی مانند تهوع، استفراغ و حساسیت شدید نسبت به نور و صدا همراه شود. این نوع سردرد زمانی رخ میدهد که در عملکرد سیستم عصبی، عروق خونی و انتقال مواد شیمیایی در مغز اختلال ایجاد شود.
میگرن معمولاً از سنین جوانی آغاز میشود و ممکن است در دوران بلوغ شدت بیشتری پیدا کند. در برخی کودکان نیز بروز می‌کند اما اغلب پس از مدتی کاهش می‌یابد. با افزایش سن، تعداد دفعات حملات میگرن ممکن است کمتر شود، اما مدت زمان هر حمله معمولاً طولانی‌تر خواهد شد. تا پایان این مقاله از از دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران همراه ما باشید.
میگرن چیست و چگونه به وجود می آید؟
میگرن نوعی سردرد شدید است که معمولاً یک سمت سر را درگیر می‌کند و با دردهای ضربان‌دار همراه است. بیشتر سردردها علت جدی ندارند و به مرور زمان بهبود می‌یابند، اما در مورد میگرن، شدت درد به اندازه‌ای است که می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بروز میگرن می‌تواند تحت تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی باشد. همچنین تغییر سطح مواد شیمیایی در مغز، به‌ویژه سروتونین، نقش مهمی در ایجاد این نوع سردرد دارد.
از دیگر عوامل مؤثر در بروز میگرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوسانات هورمونی، به‌ویژه تغییر سطح استروژن و پروژسترون در دوران قاعدگی
- قرار گرفتن در معرض گرمای یا سرمای شدید
- کم‌آبی بدن
- تغییرات فشار هوا
- استرس و اضطراب زیاد
- صداهای بلند و آزاردهنده
- فعالیت بدنی سنگین
- مصرف برخی داروهای خاص
- دوران بارداری یا یائسگی
علائم بیماری میگرن
سردرد یکی از رایج‌ترین نشانه‌های میگرن است که معمولاً از یک سمت سر آغاز شده و ممکن است به سمت دیگر، ناحیه پیشانی یا حتی کل سر گسترش یابد.
از دیگر علائم شایع میگرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشاهده نورهای چشمک‌زن یا احساس بی‌حسی در دست‌ها، بازوها یا صورت
- مشکلات گوارشی مانند تهوع و استفراغ
- افزایش احساس تشنگی یا گرسنگی، و گاهی کاهش اشتها
- حساسیت شدید به نور و صدا
- اختلالات بینایی مانند تاری دید یا دیدن لکه‌های نوری
- احساس افسردگی، بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
- خواب‌آلودگی و کاهش انرژی
- رنگ‌پریدگی پوست
- سرگیجه و عدم تعادل
عوارض میگرن
میگرن به‌خودی‌خود معمولاً جای نگرانی ندارد، اما در صورتی که به شکل مزمن بروز کند، می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات دیگری شود. تحقیقات نشان داده‌اند که میان میگرن و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) ارتباط نزدیکی وجود دارد. همچنین، افراد مبتلا به میگرن مزمن حدود ۱۳ تا ۱۸ برابر بیشتر از سایرین دچار کمردردهای ناگهانی و مکرر می‌شوند.
برخی بیماران در دوره‌های میگرن بدون دلیل مشخص دچار احساس افسردگی یا ناراحتی شدید می‌شوند، در حالی که گروهی دیگر ممکن است احساس سرخوشی غیرعادی داشته باشند.
در بعضی انواع میگرن، اختلالات بینایی یا حتی از دست دادن موقت بینایی مشاهده میشود. در موارد نادرتر نیز ممکن است افتادگی پلک یا بزرگ شدن مردمک چشم رخ دهد.
تشخیص سردرد میگرنی
در بیماران مبتلا به سردرد میگرنی معمولاً علائم خاصی در معاینات بالینی مشاهده نمی‌شود. پزشک برای اطمینان از تشخیص و排除 سایر بیماری‌ها ممکن است انجام MRI یا سی‌تی‌اسکن را توصیه کند.
در روش MRI از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر دقیق از مغز و عروق خونی استفاده میشود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا وجود مشکلاتی مانند تومور مغزی، سکته، خونریزی، عفونت‌ها یا سایر اختلالات مغزی و عصبی را شناسایی و بررسی کنند.
ویژگی های سردرد میگرنی
حملات میگرنی در صورت عدم درمان ممکن است بین ۴ تا ۷۲ ساعت ادامه پیدا کند.
برای تشخیص میگرن، سردرد باید دست‌کم دو ویژگی از موارد زیر را داشته باشد:
- درد یک‌طرفه در سر
- ماهیت ضربان‌دار
- شدت متوسط تا شدید
- ایجاد اختلال در انجام فعالیت‌های روزانه
همچنین در زمان بروز سردرد، معمولاً یکی از علائم زیر نیز مشاهده میشود:
- تهوع یا استفراغ
- حساسیت شدید به نور
- حساسیت به صدا
درمان میگرن
درمان دارویی
نخستین مرحله درمان میگرن، پیشگیری از بروز حملات سردرد است. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی حاوی ارگوتامین را برای مصرف روزانه تجویز کند که با انقباض عروق خونی مغز، از بروز سردرد جلوگیری می‌کنند.
همچنین، استفاده از داروهای ترکیبی شامل مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین، استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم می‌تواند به کاهش علائم میگرن کمک کند.
از میان داروهای درمانی، تریپتان‌ها بیشترین اثربخشی را در کنترل حملات میگرنی دارند. از جمله تریپتان‌های رایج می‌توان به Maxalt، Imitrex، Frova، Axert، Amerge، Treximent، Relpax و Zomig اشاره کرد.
با این حال، افرادی که سابقه فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی یا مشکلات مغزی دارند، نباید از این داروها استفاده کنند.
پزشکان در برخی موارد ممکن است دی‌هیدروارگوتامین یا ارگوتامین را به صورت قرص یا اسپری بینی تجویز کنند. از عوارض احتمالی این داروها می‌توان به تهوع، سرگیجه، درد عضلانی و مزه ناخوشایند در دهان اشاره کرد.
در زمان بروز حملات میگرنی چه اقداماتی باید انجام شود؟
برای کاهش درد میگرن و تسکین علائم، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- چراغ‌ها را خاموش کرده و میزان نور محیط را تا حد امکان کاهش دهید.
- از مکان‌های شلوغ و پر سر و صدا دوری کنید.
- در صورت امکان، محیط کار را ترک کرده و در فضایی آرام استراحت کنید.
- از کمپرس سرد روی پیشانی استفاده کنید؛ در برخی موارد سردردهای تنشی با کمپرس گرم آرام‌تر می‌شوند.
- مصرف مسکن‌های ساده خانگی همراه با کافئین می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
- مقدار زیادی آب بنوشید تا بدن دچار کم‌آبی نشود.
- استنشاق اسانس اسطوخودوس یا نوشیدن چای زنجبیل ممکن است در کاهش سردرد مؤثر باشد.
- ماساژ ملایم نواحی شقیقه، سر و گردن می‌تواند موجب آرامش و کاهش شدت درد شود.
- در صورت تمایل، می‌توانید از روش‌های طب سوزنی برای تسکین سردرد استفاده کنید.
پیشگیری از سردرد میگرنی
برای پیشگیری از بروز یا کاهش شدت حملات میگرنی، رعایت نکات زیر می‌تواند بسیار مؤثر باشد:
- داشتن خواب کافی و منظم
- کاهش استرس از طریق تمرین‌های آرام‌سازی یا مدیتیشن
- نوشیدن آب کافی در طول روز برای جلوگیری از کم‌آبی بدن
- انجام فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی یا ورزش‌های سبک
- پرهیز از مصرف مواد غذایی محرک که در گذشته باعث بروز میگرن شده‌اند
- استفاده از داروهای پیشگیرانه در صورت تجویز پزشک، از جمله:
- بتابلاکرها مانند پروپرانولول
- داروهای ضدافسردگی مانند آمی‌تریپتیلین
- داروهای ضدتشنج مانند توپیرامات و سدیم والپرات
- مکمل‌های ویتامین B12
کلام آخر
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
