عمل دیسککتومی چیست
عمل دیسککتومی یک روش جراحی برای درمان دیسک فتق شده است که در آن بخش آسیب‌دیده دیسک از ستون فقرات برداشته می‌شود. دیسک فتق شده می‌تواند باعث فشار یا تحریک اعصاب اطراف شود و دیسککتومی معمولاً در درمان درد بازوها یا پاها مؤثر است.
این روش کمتر برای کاهش درد کمر یا گردن مناسب است، زیرا اکثر افراد با درد کمر یا گردن با روش‌های غیرجراحی و محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی بهبود می‌یابند.
اگر درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند یا علائم شدت یابند، پزشک ممکن است عمل دیسککتومی را توصیه کند. انواع مختلفی از دیسککتومی وجود دارد و امروزه بسیاری از جراحان روش‌های کم‌تهاجمی را ترجیح می‌دهند که با برش‌های کوچک و استفاده از دوربین کوچک انجام می‌شود. تا پایان این مقاله از از دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران همراه ما باشید.
فتق دیسک چیست؟
فتق دیسک به حالتی گفته می‌شود که دیسک بین مهره‌ای از موقعیت طبیعی خود بیرون زده باشد. این وضعیت می‌تواند باعث درد شدید شود که گاهی به پاها نیز منتقل می‌شود. از آنجایی که فتق دیسک یک بیماری دژنراتیو است، در صورت عدم درمان ممکن است به تدریج شدت یابد.
عمل دیسککتوم چیست؟
عمل دیسککتومی یکی از روش‌های جراحی دیسک کمر است که شامل برداشتن کامل یا جزئی دیسک‌هایی است که به‌عنوان بالشتک بین مهره‌ها عمل می‌کنند. این جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام می‌شود و زمانی توصیه می‌شود که بیمار دچار فتق دیسک شده باشد. عمل دیسککتومی به کاهش فشار روی مهره‌ها و اعصاب ستون فقرات کمک می‌کند.
چرا این عمل را انجام می دهند
عمل دیسککتومی برای کاهش فشار ناشی از دیسک فتق شده (که به آن لغزش، پارگی، برآمدگی یا افتادگی دیسک نیز گفته می‌شود) روی عصب نخاعی انجام می‌گیرد. فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که بخشی از مواد نرم داخلی دیسک از طریق ترک در لایه سخت خارجی به بیرون رانده شود.
پزشک ممکن است دیسککتومی را در موارد زیر توصیه کند:
- ضعف عصبی که در ایستادن یا راه رفتن اختلال ایجاد می‌کند.
- عدم بهبود علائم پس از ۶ تا ۱۲ هفته درمان محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی یا تزریق استروئید.
- درد شدید و غیرقابل کنترل که به باسن، پاها، بازوها یا قفسه سینه تابش می‌کند.
خطرات عمل دیسککتومی
عمل دیسککتومی به‌طور کلی یک روش ایمن محسوب می‌شود، اما مانند هر جراحی دیگری، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد. عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- خونریزی
- عفونت
- نشت مایع نخاعی
- آسیب به رگ‌های خونی یا اعصاب درون و اطراف ستون فقرات
تکنیک‌های عمل دیسککتومی
در حالی که عمل دیسککتومی لیزری معمولاً در مراحل اولیه فتق دیسک انجام می‌شود، دیسککتومی آندوسکوپی بیشتر برای فتق‌هایی با موقعیت خاص کاربرد دارد. روش‌های جراحی متداول برای درمان فتق دیسک کمر عبارتند از:
- دیسککتومی استاندارد (جراحی باز)
- میکرودیسککتومی
- دیسککتومی آندوسکوپی
- دیسککتومی لیزری
جراحی باز
عمل دیسککتومی باز روشی جراحی است که برای بیماران مبتلا به فتق دیسک استفاده می‌شود و به‌عنوان جراحی باز شناخته می‌شود. امروزه این روش بیشتر در بیمارستان‌هایی انجام می‌شود که تجربه میکروسرجری یا دسترسی به میکروسکوپ جراحی ندارند.
در دیسککتومی باز، بیمار تحت بیهوشی عمومی و به‌صورت درازکش قرار می‌گیرد. جراح برشی ۵ تا ۶ سانتی‌متری در محل فتق ایجاد می‌کند و بخش‌هایی از دیسک که روی نخاع یا ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کنند، تا جایی که قابل مشاهده است، برداشته می‌شوند. این روش با صدمه بیشتری به بافت‌های عضلانی و استخوانی همراه است و بیماران ممکن است پس از جراحی مدت طولانی‌ای کمردرد داشته باشند. همچنین، از آنجا که فقط بخش قابل مشاهده دیسک برداشته می‌شود، احتمال عود فتق وجود دارد و این مشکل نسبتاً شایع است.
میکرودیسککتومی
میکرودیسککتومی یکی از رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌های جراحی برای درمان فتق دیسک است که با تکنیک میکروسرجری انجام می‌شود.
این روش می‌تواند با بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام شود و از طریق برشی کوچک روی پوست (حدود ۲ سانتی‌متر) به دیسک دسترسی پیدا می‌کند. فتق دیسک با کمک میکروسکوپ و بدون آسیب به بافت‌های اطراف یا اعصاب برداشته می‌شود.
به دلیل کوچک بودن ناحیه جراحی، بیماران معمولاً ظرف ۴ ساعت پس از عمل قادر به ایستادن و راه رفتن هستند و به دلیل حداقل صدمه بافتی، درد پس از جراحی بسیار کم است. میکرودیسککتومی با موفقیت بالا و احتمال بسیار کم عود، امروزه به‌عنوان روش ترجیحی و پذیرفته‌شده در سراسر جهان شناخته می‌شود.
عمل دیسککتومی آندوسکوپی
در دیسککتومی آندوسکوپی که برای برخی از انواع فتق دیسک با موقعیت‌های خاص به کار می‌رود، از دوربین‌هایی با تصاویر دوبعدی استفاده می‌شود. این روش که مناسب همه بیماران نیست، با کمک آندوسکوپ انجام می‌شود. ابتدا برشی حدود ۱ سانتی‌متری تحت بیهوشی عمومی ایجاد می‌شود. این روش شامل دو نوع اینترلامینار و ترانسفورامینال است، اما میزان موفقیت آن کمتر از میکرودیسککتومی بوده و احتمال عود فتق در آن بیشتر است.
عمل دیسککتومی با لیزر
این روش عمدتاً در مراحل اولیه فتق دیسک و برای مواردی که باعث کمردرد شده است، به کار می‌رود. در این روش با بی‌حسی موضعی، به ناحیه آسیب‌دیده دسترسی پیدا شده و با اعمال حرارت، تا حدودی فشار ناشی از فتق کاهش می‌یابد. با این حال، میزان موفقیت این روش بسیار محدود است و تنها برای فتق‌هایی مناسب است که فشردگی شدید روی نخاع یا ریشه‌های عصبی ایجاد نمی‌کنند. حتی در صورت انجام توسط جراحان مجرب، احتمال آسیب به عصب ناشی از گرما بالا است.
چگونه برای عمل دیسککتومی آماده شوید؟
احتمالاً قبل از جراحی لازم است مدتی از خوردن و نوشیدن خودداری کنید. اگر داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، ممکن است نیاز باشد دوز آن‌ها قبل از جراحی تنظیم شود. پزشک شما دستورالعمل‌های دقیق را ارائه خواهد داد.
ابتدا تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید، حتی داروهای بدون نسخه یا گیاهی، را به پزشک اطلاع دهید. به طور کلی در روزهای منتهی به جراحی توصیه می‌شود:
- خانه را برای بازگشت پس از بیمارستان آماده کنید.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- داروهایی که مانع لخته شدن خون می‌شوند را مصرف نکنید.
- هرگونه بیماری اخیر یا مصرف الکل را به پزشک اطلاع دهید.
برای روز جراحی، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
- دستورالعمل‌های توقف خوردن و نوشیدن را دنبال کنید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید.
- عصا، واکر یا ویلچر در صورت نیاز همراه داشته باشید.
- کفش‌هایی با کف صاف و بدون لغزش بپوشید.
آنچه شما می توانید انتظار داشته باشید:
اگر این سوال برای شما ایجاد شده است که در طول عمل دیسککتومی و بعد از آن چه اتفاقی می‌افتد توضیحاتی که در ادامه عنوان کرده‌ایم را مطالعه کنید.
در طی دیسککتومی
جراحان معمولاً عمل دیسککتومی را تحت بیهوشی عمومی انجام می‌دهند، بنابراین در طول عمل بیهوش خواهید بود. برای دسترسی به دیسک مورد نظر، ممکن است پزشک بخش کوچکی از استخوان نخاع و رباط‌ها را بردارد.
به طور ایده‌آل، تنها قسمتی از دیسک که روی عصب فشار وارد می‌کند برداشته می‌شود تا فشار کاهش یابد و بخش بیشتری از دیسک دست‌نخورده باقی بماند.
در صورتی که کل دیسک نیاز به برداشتن داشته باشد، جراح ممکن است فضای خالی را با تکه‌ای استخوان (از اهداکننده، لگن خود بیمار یا جایگزین مصنوعی) پر کند. سپس مهره‌های مجاور با استفاده از ابزار فلزی در کنار هم تثبیت می‌شوند.
بعد از عمل دیسککتومی
پس از جراحی، شما به اتاق بهبودی منتقل می‌شوید، جایی که تیم پزشکی مراقب عوارض ناشی از جراحی و بیهوشی خواهد بود. بسته به وضعیت شما، ممکن است بتوانید همان روز جراحی به خانه بازگردید، اما در برخی موارد، به‌ویژه اگر بیماری زمینه‌ای داشته باشید، یک اقامت کوتاه در بیمارستان ضروری است.
مدت زمان بازگشت به کار بستگی به میزان فعالیت شغلی شما دارد. معمولاً افراد می‌توانند طی دو تا شش هفته به کار خود بازگردند. اگر شغل شما شامل فعالیت‌های سنگین مانند کار با ماشین‌آلات یا بالابر است، پزشک ممکن است توصیه کند قبل از بازگشت، شش تا هشت هفته صبر کنید.
مراقبت‌های بعد عمل دیسککتومی
بهبودی پس از عمل دیسککتومی معمولاً سریع است. در اکثر موارد، پزشک از بیمار می‌خواهد بلافاصله پس از عمل بلند شود و راه برود تا اثر بیهوشی از بین برود، و اغلب می‌توان همان روز عمل به خانه بازگشت. در روزها و هفته‌های اولیه پس از جراحی ممکن است درد، ضعف یا بی‌حسی خفیف تجربه شود که به تدریج کاهش می‌یابد. برای بهبود سریع‌تر، توصیه می‌شود تا حد امکان پیاده‌روی کنید و یک برنامه توانبخشی شامل فیزیوتراپی و تمرین‌های خانگی را دنبال نمایید.
برای بازگشت به کار، اگر شغل شما اداری و سبک است، معمولاً دو تا چهار هفته پس از جراحی امکان‌پذیر است. اما اگر شغل نیاز به فعالیت فیزیکی سنگین دارد، زمان بازگشت باید چهار تا هشت هفته افزایش یابد.
نتایج عمل دیسککتومی
عمل دیسککتومی در بسیاری از افراد با علائم واضح فشرده‌سازی عصب، مانند درد منتشر شونده، باعث کاهش این علائم می‌شود. با این حال، این جراحی همیشه درمان دائمی نیست، زیرا علتی که منجر به فتق دیسک شده است، اصلاح نمی‌شود.
برای کاهش خطر آسیب مجدد به ستون فقرات، پزشک ممکن است کاهش وزن را توصیه کند، برنامه‌ای ورزشی با شدت کم برای شما تجویز نماید و از شما بخواهد برخی فعالیت‌ها مانند خم شدن، پیچ خوردن یا بلند کردن اجسام سنگین یا تکراری را محدود کنید.
کلام آخر
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
