تنگی کانال نخاعی کمر
یکی از مشکلات شایع در دهه ششم وهفتم زندگی تنگی کانال نخاعی است که عموماً در سنین پایین‌تر(دو یا سه دهه قبل) شروع می‌شود، ابتدا با کمردردهای مزمن همراه است. به تدریج و با افزایش سن مشکل مذکور تشدید پیدا کرده و همراه با علایم حسی و حرکتی در اندام‌های تحتانی و پاها خود را بروز می‌دهد.
در ابتدا به صورت خستگی در راه رفتن در مسافت‌های کوتاه و گزگز و مورمور در انگشتان و کف پاها بوده و به تدریج اختلال در راه رفتن ایجاد می‌کند و بیمار مجبور است پس از طی مسافت حدود 200-100 متر بنشیند و سپس به راه رفتن ادامه دهد. گاهی درد تیر کشنده به یک یا هر دو پا وجود دارد. با تشدید تنگی کانال کمری ممکن است علایم اختلال در دفع ادرار به صورت تکرار ادرار، احساس عدم تخلیه کامل ادرار پس از دفع و در نهایت بی اختیاری ادرار نیز ایجاد شود. در موارد شدید گاهی اختلال جنسی به ویژه در آقایان به صورت اختلال نغوظ آلت رخ می‌دهد.
یکی از مشکلات رایج در مورد تنگی کانال نخاعی که بیماران در کلینیک مطرح می‌کنند این است که:
آیا هر تنگی کانال نخاع کمری احتیاج به جراحی دارد؟
جواب این سوال منفی است. بسیاری از بیماران با درمان‌های دارویی، ورزش و فیزوتراپی علایم قابل کنترل دارند و تا حدود 50% از دردها و علایم بیماران بهبود پیدا می‌کند: ورزش‌ها با هدف کنترل و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات است.
به ندرت بیماران با اختلال در فعالیت فیزیکی و روزمره، دردهای غیرقابل کنترل با روش‌های فوق و بیماران با علایم ادراری و اختلال جنسی نیاز به جراحی دارند.
- سوال دیگر مطرح شده بیماران این است که :
آیا من بیرون زدگی دیسک دارم یا تنگی کانال نخاع ؟
پاسخ این است که تنگی کانال نخاعی کمر ترکیب چند عارضه در کانال نخاعی می‌تواند باشد:
- بیرون‌زدگی دیسک
- افزایش ضخامت لیگامان زرد
- افزایش ضخامت استخوان
- ایجاد تغییرات و تخریب مفصل فاست
- جا به جایی مهره‌ها روی هم
بنابراین تنگی کانال نخاعی می‌تواند یک مورد با ترکیبی از موارد فوق باشد. بنابراین ممکن است بیمار در مواجهه با پزشک با هر کدام از این واژه‌ها در خصوص بیماری خود رو به رو شود.
- سوال شایع دیگر در مورد تنگی کانال نخاعی این است که :
چه کاری باید انجام دهیم که این عارضه بهبود یابد؟
واقعیت این است که تنگی کانال نخاعی به لحاظ علمی و عملی قابل بهبود نیست و انجام توصیه‌های پزشکان و درمان جهت کنترل علایم و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
توصیه‌های لازم جهت کنترل علایم و جلوگیری از پیشرفت تنگی کانال نخاعی کمر:
- کنترل وزن: یکی از مهمترین اقدامات در بیماران جهت کنترل علایم و جلوگیری از پیشرفت بیماری، کاهش وزن است. ستون فقرات کمری بخش عمده ای از وزن بالاتنه را تحمل می کند. بنابراین اضافه وزن می تواند، بار اضافی را روی ستون فقرات تحمیل کند و باعث تشدید تخریب مفاصل فاست و بدتر شدن علایم بیماری شود.
- ورزش: در موارد خفیف ورزش‌ها باید طبق نظر پزشک و براساس شرایط بیمار برنامه‌ریزی شود. در موارد متوسط تا شدید تنگی کانال نخاعی، توصیه به پیاده روی منظم و راه رفتن در استخر می‌تواند باعث تقویت عضلات کمر و لگن شده و به این ترتیب ساپورت ستون فقرات توسط عضلات پارااسپاینال بهتر صورت گیرد. پیاده روی معمولا با 30 دقیقه در روز آغاز و بر اساس توانایی بیمار تا 2 ساعت در روز قابل افزایش است. ورزش های مخصوص تقویت ستون فقرات کمری نیز به صورت ویدیو در سایت بارگذاری خواهد شد. ورزش‌های سنگین در بیماران با تنگی کانال شدید توصیه نمی‌شود.
- تغییر الگوی زندگی: استفاده از توالت فرنگی به جای توالت ایرانی، پرهیز از پیاده‌روی در سطوح شیب دار، پرهیز از نشستن و خوابیدن طولانی مدت، استفاده نکردن از راه پله و استفاده از آسانسور، پرهیز از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین و… .
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: یکی از مهمترین بیماری‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی، آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) است. استفاده منظم از داروها ، مراجعه منظم به پزشک روماتولوژیست و کنترل وزن می‌تواند سیر بیماری را بهبود بخشد.
دیابت با تاثیر روی بافت عصبی می تواند، علائم بیماری را تشدید کند. بنابراین کنترل منظم قند خون از عوارض عصبی (نوروپاتی) دیابت هم جلوگیری می کند. بیماری‌هایی مانند AS (اسپوندیلیت انکیلوزان) ، آکندروپلازی و… نیز مرتبط با تنگی کانال نخاعی می‌باشند.
توصیه می‌گردد بیماران با تنگی کانال خفیف، سالانه و در موارد متوسط و شدید طبق نظر پزشک با فواصل منظم جهت معاینه مراجعه نمایند.
- علائم هشدار (مراجعه به پزشک جراح مغز و عصاب ):
- عدم توانایی در راه رفتن
- اختلال حرکتی به صورت افتادگی مچ پا یا هر نوع ضعف حرکتی
- اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
- اختلال جنسی به صورت اختلال در نغوظ آلت در آقایان
- اختلال تعادل و زمین خوردن های مکرر
با تشکر فراوان
دکتر حسن محمدی – جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات
