تفاوت آرتروز ستون فقرات و دیسک
تشخیص دقیق علت کمر درد ممکن است دشوار باشد، اما گامی ضروری قبل از تعیین روش درمانی است. در این مقاله آموزشی، نحوه تمایز بین درد ناشی از دیسک‌های فتق شده و آرتروز ستون فقرات را بررسی می‌کنیم. تا پایان این مقاله از از دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران همراه ما باشید.
دیسک های فتق شده ستون فقرات
استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) توسط دیسک‌های بالشتکی حمایت می‌شوند. این دیسک‌ها که بین مهره‌ها قرار دارند، شبیه بالش‌های کوچک هستند و شامل لایه‌ای سخت خارجی به نام آنولوس می‌شوند که هسته نرم داخلی را احاطه کرده است. دیسک‌ها به‌عنوان کمک‌فنر برای مهره‌ها عمل کرده و حرکت و انعطاف ستون فقرات را تسهیل می‌کنند.
فتق دیسک (که به آن برجسته، لغزیده یا پاره شدن دیسک نیز گفته می‌شود) زمانی رخ می‌دهد که بخشی از هسته دیسک از حلقه خارجی خود خارج شده و وارد کانال نخاعی می‌شود. دیسک‌های دچار فتق معمولاً در مراحل اولیه فرسودگی قرار دارند. از آنجا که فضای کانال نخاعی محدود است، جابجایی هسته دیسک می‌تواند به فشار روی اعصاب نخاعی منجر شود و باعث درد شدید شود.
فتق دیسک می‌تواند در هر بخش از ستون فقرات ایجاد شود، اما شایع‌ترین محل آن ناحیه کمر است و گاهی در گردن نیز رخ می‌دهد. محل درد بستگی مستقیم به بخشی از ستون فقرات دارد که دچار آسیب شده است.
علل ایجاد دیسک
فتق دیسک می‌تواند ناشی از کشش یا آسیب بیش از حد باشد. با این حال، با افزایش سن، مواد دیسک به‌طور طبیعی تحلیل می‌روند و رباط‌هایی که دیسک را در جای خود نگه می‌دارند ضعیف می‌شوند. در این شرایط، حتی فشار جزئی یا حرکت پیچشی می‌تواند باعث پارگی دیسک شود.
برخی افراد نسبت به مشکلات دیسک حساس‌تر هستند و ممکن است در چندین ناحیه از ستون فقرات دچار فتق شوند. تحقیقات نشان داده است که تمایل به فتق دیسک ممکن است در خانواده‌هایی که چند عضو آن مبتلا هستند، بیشتر باشد.
فتق دیسک می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ ضربه‌های ناگهانی مانند تصادف یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند دیسک را جابجا کنند، و ساییدگی و فرسودگی طبیعی بدن نیز با گذر زمان باعث فتق دیسک می‌شود. دیسک فتق شده می‌تواند روی اعصاب ستون فقرات فشار وارد کند و مشکلات متعددی ایجاد کند، از جمله درد در پشت، گردن، باسن و پاها و همچنین احتمال کاهش حس در اندام‌ها.
آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات (آرتریت دژنراتیو یا غیرالتهابی) شایع‌ترین نوع آرتریت در ناحیه نخاع است. در این بیماری، غضروف دیسک و ساختار ستون فقرات به تدریج تحلیل رفته و آسیب می‌بینند. آرتروز معمولاً باعث سفتی و کاهش تحرک ستون فقرات می‌شود و گاهی منجر به ایجاد خار استخوانی می‌گردد که می‌تواند دردناک باشد و روی اعصاب اطراف فشار وارد کند.
این بیماری اغلب ناحیه کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به مرور زمان به‌دنبال ساییدگی ایجاد می‌شود. با تحلیل رفتن غضروف مفاصل، التهاب و درد ایجاد می‌شود که معمولاً هنگام خم شدن یا چرخش کمر شدت می‌گیرد. صدمات قبلی کمر نیز ممکن است به بروز آرتروز ستون فقرات کمک کنند.
آرتروز ستون فقرات عمدتاً مفاصل وجهی بین مهره‌ها را درگیر می‌کند و به همین دلیل با نام‌های آرتروز مفصل وجهی، سندرم مفصل وجهی یا بیماری وجهی نیز شناخته می‌شود. تحلیل دیسک‌های بین مهره‌ای می‌تواند فشار بیشتری به مفاصل وجهی وارد کند و باعث اصطکاک و آسیب بیشتر غضروف شود.
وقتی این تغییرات دژنراتیو در ناحیه گردن رخ می‌دهند، به آن اسپوندیلوز گردنی گفته می‌شود. آرتروز گردن همیشه با درد همراه نیست و بسیاری از افراد علائم قابل توجهی تجربه نمی‌کنند.
دلایل ایجاد آرتروز
آرتروز ستون فقرات اغلب ناشی از آسیب به مفاصل وجهی است. سطوح این مفاصل با غضروف‌های صاف پوشیده شده‌اند تا امکان حرکت روان فراهم شود، زیرا دو طرف مفصل روی یکدیگر حرکت می‌کنند. با این حال، مفصل می‌تواند به روش زیر دردناک شود:
غضروف یک طرف مفصل آسیب می‌بیند و هر بار که ستون فقرات حرکت می‌کند، غضروف آسیب‌دیده روی طرف مقابل ساییده می‌شود، که باعث اصطکاک و آسیب بیشتر هر دو طرف می‌گردد. این اصطکاک و آسیب مفصل منجر به التهاب می‌شود.
مفاصل متورم سیگنال درد را از طریق عصبی به نام شاخه داخلی منتقل می‌کنند که از مفصل وجهی عبور می‌کند. این سیگنال باعث اسپاسم عضلات کمر شده و ترکیب التهاب و اسپاسم به بروز کمردرد منجر می‌شود.
مفاصل وجهی در ناحیه کمر به‌ویژه مستعد آرتروز هستند، زیرا اندازه آن‌ها نسبت به وزنی که تحمل می‌کنند کوچک است. فشار و استرس ناشی از وزن بدن باعث آسیب و تحلیل رفتن غضروف‌ها می‌شود و با گذر زمان صدمات انباشته شده، موجب تخریب مفاصل می‌گردد.
تفاوت بین این دو
تشخیص دقیق بین این دو وضعیت قبل از شروع درمان اهمیت بالایی دارد. پزشک با انجام معاینه فیزیکی و بهره‌گیری از روش‌های تصویربرداری مانند CT، رادیوگرافی یا MRI می‌تواند علت درد را مشخص کند. فیزیوتراپی نیز می‌تواند به‌عنوان روشی مؤثر برای درمان آرتروز ستون فقرات و فتق دیسک مورد استفاده قرار گیرد.
با یک متخصص تماس بگیرید
اگر در کمر خود درد احساس می‌کنید یا علائمی را تجربه می‌کنید که می‌تواند ناشی از آرتروز یا فتق دیسک باشد، با یک متخصص طب فیزیکی، متخصص درد یا متخصص ستون فقرات مشورت کنید. این کار به شما کمک می‌کند علت درد را شناسایی کرده و درمان را به موقع آغاز کنید تا نتایج بهتری حاصل شود.
کلام آخر
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
