علائم تومور مغزی در زنان
برخلاف تصور عمومی، تومور مغزی در زنان و مردان یکسان نیستند. اگرچه ممکن است نام، محل و درجه تومورها در هر دو جنس مشابه باشد، اما مطالعات پزشکی نشان داده‌اند که شیوع، بروز و حتی برخی علائم تومور مغزی در زنان و مردان متفاوت است. به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، خوشبختانه بسیاری از تومور مغزی در زنان معمولاً خوش‌خیم بوده و درمان‌های مؤثر و با عوارض کم برای آنها وجود دارد.
تومور مغزی در زنان
در حوزه جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، انواع تومورهای مغزی و نخاعی در زنان و دختران شامل توده‌هایی از سلول‌ها یا ساختارهای غیرسلولی هستند که به صورت غیرطبیعی، بی‌رویه و خارج از کنترل در دستگاه عصبی مرکزی رشد می‌کنند. این تومورها در محل رشد خود باعث فشار و آسیب به بافت‌ها و سلول‌های مغزی می‌شوند و در صورت تشخیص و درمان دیرهنگام، ممکن است منجر به عوارض جبران‌ناپذیری مانند فلج‌های مغزی یا حتی مرگ بیمار گردند.
با توجه به نقش حیاتی زنان در باروری، افزایش جمعیت و حفظ سلامت خانواده، ابتلا به تومور مغزی در زنان می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر روند رشد جمعیتی داشته باشد. همچنین، به دلایل نامشخص، برخی انواع تومورهای مغزی خوش‌خیم در زنان نسبت به مردان بسیار شایع‌تر هستند. از جمله شایع‌ترین این تومورها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مننژیوم‌های مغزی
- آدنوم‌های خوش‌خیم غده هیپوفیز
دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، بیان می‌کند که یکی از فرضیه‌های مطرح برای شیوع بیشتر تومورهای مغزی خوش‌خیم در زنان نسبت به مردان، سطح بالاتر هورمون استروژن در بدن زنان است. تحقیقات همه‌گیری‌شناسی نشان داده‌اند که برخی از تومورهای مننژیوم مغزی دارای گیرنده‌های خاص استروژن هستند. این موضوع به‌ویژه در زنان بارداری که در دوران بارداری دچار تومور مننژیوم می‌شوند، بیشتر مشاهده شده است.
فرضیه دیگر این است که زنان به دلیل توجه بیشتر به سلامت خود، بیشتر به پزشکان مراجعه کرده و تحت تست‌ها و تصویربرداری‌های بیشتری مانند CT اسکن و MRI قرار می‌گیرند. بنابراین، فرصت بیشتری برای تشخیص زودهنگام تومورهای خوش‌خیم مغزی، حتی آن‌هایی که بدون علامت هستند، در زنان وجود دارد.
اگرچه دلایل دقیق افزایش شیوع تشخیص تومور مغزی در زنان هنوز کاملاً مشخص نیست، نکات زیر حائز اهمیت‌اند:
- احتمال بروز تومور مننژیوم در زنان دو برابر مردان است.
- احتمال بروز آدنوم غده هیپوفیز در زنان بالاتر است.
- تفاوت‌های سبک زندگی در زنان تأثیری بر میزان شیوع تومورهای مغزی ندارد.
- بسیاری از تومورهای مغزی خوش‌خیم در زنان علت ژنتیکی یا ارثی ندارند.
- تنها عامل محیطی شناخته‌شده که می‌تواند ریسک بروز تومور مغزی را افزایش دهد، مواجهه با تشعشعات قوی است.
- حتی تومورهای خوش‌خیم مغزی در زنان نیازمند درمان تخصصی توسط جراحان مجرب مغز و اعصاب هستند.
نکته مهم این است که در صورت مشاهده هر گونه علامت مرتبط با تومورهای مغزی یا نخاعی در زنان و مردان، حتماً باید برای تشخیص دقیق و ارزیابی کامل به بهترین جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید. پس از انجام معاینات عصبی و تصویربرداری‌های MRI و CT اسکن، پزشک در صورت تشخیص هرگونه تومور یا ضایعه، درمان مناسب و تخصصی را برنامه‌ریزی خواهد کرد.
علائم تومور مغزی در جوانان دختر
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، شایع‌ترین انواع تومور مغزی در زنان و دختران جوان معمولاً شامل مننژیوم‌های مغزی و آدنوم‌های هیپوفیزی هستند.
در مواردی که مننژیوم به عنوان تومور مغزی در دختران جوان تشخیص داده شود، اغلب بیماران از سردردهای شدید صبحگاهی شکایت دارند که آنها را از خواب بیدار می‌کند. برخی زنان مبتلا به مننژیوم گزارش داده‌اند که این سردردهای صبحگاهی مکرر بوده و با داروهای معمول تسکین نمی‌یابند. همچنین، تومورهای مننژیوم خوش‌خیم مغزی ممکن است باعث بروز تشنج در زنان و دختران شود. به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، خانم‌هایی که سردردهای شدید صبحگاهی دارند و این دردها به مسکن‌های معمول پاسخ نمی‌دهد، باید فوراً به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنند. در صورتی که سردرد صبحگاهی همراه با تشنج باشد، بیمار نیازمند مراجعه فوری به اورژانس است.
سایر علائم احتمالی تومور مننژیوم در زنان شامل موارد زیر است:
- ضعف در دست‌ها یا پاها
- بی‌حسی در صورت، دست‌ها یا پاها
- مشکلات گفتاری و زبانی
- کاهش شنوایی
- کاهش حافظه
تومورهای آدنوم غده هیپوفیز در زنان می‌توانند باعث بروز تغییرات مختلفی در عملکرد این غده شوند که در نهایت موجب اختلال در چرخه قاعدگی ماهانه زنان و دختران می‌گردد. این نوع تومورها ممکن است مشکلات بینایی از جمله کاهش میدان دید، به ویژه کاهش دید جانبی، و تاری دید را نیز به همراه داشته باشند. علاوه بر این، بسته به محل و اندازه تومور، ممکن است تغییراتی در وزن، اندازه بدن، سطح انرژی، احساس تشنگی، حجم ادرار و حتی سایز کفش بیمار مشاهده شود.
زمانی که بیمار با علائم مشکوک به تومور مغزی به جراح مغز و اعصاب مراجعه می‌کند، روند تشخیص شامل گرفتن شرح حال کامل، بررسی تغییرات در زندگی روزمره و انجام معاینات عصبی دقیق آغاز می‌شود. سپس آزمایش‌های تکمیلی مانند تصویربرداری CT اسکن و MRI از مغز، آزمایش خون و در صورت نیاز انجام نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی (خزیدن آب نخاع) انجام خواهد شد تا منبع دقیق علائم در زنان و دختران مشخص گردد.
درمان تومور مغزی در زنان
روش‌های درمانی تومور مغزی در زنان به عوامل متعددی بستگی دارد که به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: عوامل مرتبط با تومور و عوامل مربوط به خود بیمار.
عوامل مرتبط با تومور که در انتخاب روش درمان تأثیرگذارند شامل نوع، محل، وسعت، درجه (گرید) و میزان ضایعات ناشی از تومور در مغز زنان می‌باشند.
عوامل مرتبط با بیمار که در تعیین درمان مناسب نقش دارند عبارتند از:
- سن بیمار، چه در موارد تومورهای خوش‌خیم و چه بدخیم
- وضعیت سلامت عمومی و توان بدنی فعلی بیمار
- سابقه پزشکی و درمان‌های قبلی بیمار
- پیشینه ابتلا به انواع تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی
- روش‌های درمانی که قبلاً برای تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی انجام شده‌اند (در صورت وجود سابقه ابتلا)
این عوامل به پزشک کمک می‌کنند تا بهترین و مؤثرترین روش درمانی را برای هر بیمار انتخاب کند.
اگر تومور مغزی در زنان خوش‌خیم، کوچک، بدون علائم، با رشد کند و در ناحیه‌ای غیرحساس باشد، معمولاً جراح مغز و اعصاب تنها به نظارت و پیگیری منظم آن می‌پردازد. این پیگیری‌ها شامل انجام تصویربرداری‌های دوره‌ای MRI و CT اسکن برای بررسی وضعیت تومور، سرعت رشد، وسعت و بروز هرگونه عوارض احتمالی است.
در مواردی که تومور بدخیم باشد یا علائم و مشکلاتی ایجاد کند، روش‌های درمانی متعددی در دسترس است. به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، با پیشرفت‌های چشمگیر در مهندسی پزشکی، روش‌های جراحی بسته و نوروآندوسکوپی (جراحی آندوسکوپی مغز) از ایمن‌ترین و مؤثرترین روش‌های تخلیه تومور به شمار می‌روند.
اگر به دلیل گستردگی تومور، محل قرارگیری در نواحی حساس، عدم امکان برداشت کامل تومور یا شرایط جسمانی بیمار که تحمل جراحی را دشوار می‌کند، نتوان تومور را به طور کامل برداشت، جراح برای تکمیل درمان از روش‌های مکمل استفاده می‌کند.
این روش‌ها شامل انواع پرتو درمانی (رادیوتراپی) به صورت یک یا چند جلسه، شیمی‌درمانی متنوع، کاشت ایمپلنت دارویی در نزدیکی تومور و دارودرمانی برای کاهش علائم و عوارض ناشی از تومور هستند. البته اگر بیمار قبلاً تحت پرتو درمانی قرار گرفته باشد، ممکن است پرتو درمانی مجدد توصیه نشود، چرا که مواجهه مکرر با پرتوهای پرانرژی می‌تواند خطر بروز سرطان یا تومورهای جدید مغزی را افزایش دهد.
در صورتی که تومور مغزی در زنان، به هر دلیلی، مجدداً عود کند، جراح مغز و اعصاب معالج ممکن است تصمیم بگیرد یکی یا چند روش درمانی قبلی را دوباره به کار ببرد.
پس از پایان دوره درمان تومور مغزی، برای بازگرداندن عملکردهای مغز و بدن به حالت طبیعی، بسته به محل تومور و نوع عوارض ایجاد شده، ممکن است یک برنامه توانبخشی گسترده و متنوع برای شما تجویز شود.
توانبخشی‌های پس از جراحی تومور مغزی در زنان معمولاً شامل یکی یا چند مورد از موارد زیر است:
- فیزیوتراپی
- بیوفیدبک
- کاردرمانی
- نورو فیدبک
- عطر درمانی
- اکسیژن‌درمانی با فشار بالا
- ماساژ درمانی
- آب درمانی
- طب سوزنی
- توانبخشی عصبی-شناختی
- روان‌درمانی
جمع بندی
در کل، تومور مغزی در زنان و مردان ممکن است از نظر نام و محل مشابه باشند، اما تفاوت‌هایی در میزان شیوع و علائم آنها وجود دارد. بسیاری از تومور مغزی در زنان خوش‌خیم بوده و درمان‌های مؤثری برای آنها وجود دارد. انتخاب روش درمانی به عوامل متعددی مانند نوع و ویژگی‌های تومور و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. در مواردی که تومور خوش‌خیم و بدون علائم است، پیگیری منظم کافی است، اما در صورت بدخیمی یا بروز علائم، درمان‌هایی مانند جراحی، پرتودرمانی و دارودرمانی به کار می‌رود. پیشرفت‌های جراحی کم‌تهاجمی باعث افزایش ایمنی و اثربخشی درمان شده است. در مواقعی که جراحی کامل ممکن نباشد، از روش‌های مکمل برای کنترل بیماری استفاده می‌شود. پس از اتمام درمان، برنامه‌های توانبخشی متنوعی برای بازگرداندن عملکردهای مغز و بدن انجام می‌شود تا کیفیت زندگی بیمار بهبود یابد.
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
