درد سیاتیک: علت، علائم، تشخیص
عصب سیاتیک (Sciatic nerve) طولانی‌ترین عصب بدن است که از بخش پایینی ستون فقرات شروع شده و تا انتهای پا امتداد می‌یابد. این عصب از قسمت‌های تحتانی کمر و در مجاورت دیسک‌های پایینی منشأ گرفته، سپس از لگن و باسن عبور کرده و از پشت ران به سمت ساق پا می‌رود. بیماری سیاتیک به کمردردی گفته می‌شود که در اثر فشار یا آسیب به این عصب ایجاد شده و معمولاً از ناحیه کمر یا باسن آغاز شده و به پا انتشار پیدا می‌کند. این درد اغلب با علائمی مانند گزگز، بی‌حسی یا ضعف پا همراه است. سیاتیک به دلیل ایجاد محدودیت حرکتی، یکی از شایع‌ترین علل درد و ناتوانی در دنیا محسوب می‌شود. معمولاً درد سیاتیک یک‌طرفه است، اما در برخی موارد می‌تواند هر دو پا را نیز درگیر کند.
درد ناشی از سیاتیک ممکن است خفیف یا شدید بوده و در نواحی کمر، باسن، ران، ساق و حتی کف پا احساس شود. علاوه بر درد، برخی بیماران با ضعف عضلانی یا بی‌حسی در این بخش‌ها مواجه می‌شوند. علت اصلی بروز این مشکل معمولاً فشار روی عصب به دلیل بیرون‌زدگی دیسک کمر، آرتروز ستون فقرات یا آسیب‌های ناحیه کمر است. در زنان باردار نیز به دلیل تغییرات بدنی، احتمال بروز این مشکل بیشتر می‌شود.
عصب سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می‌شود: یکی به سمت کف پا و دیگری از بخش خارجی ساق و روی مچ عبور می‌کند. به همین دلیل ممکن است برخی افراد تنها در ناحیه خارجی ساق پا درد داشته باشند، بدون اینکه دچار کمردرد شوند، اما علت اصلی همچنان درگیر شدن عصب سیاتیک است. تا انتهای این مقاله از دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران،همراه ما باشید.
درد سیاتیک چیست ؟
درد سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمری دردی است که در امتداد عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. این درد از پشت لگن تا پشت ران پاها کشیده شده و اغلب با سوزن‌سوزن شدن و ضعف پا همراه است. عصب سیاتیک یکی از اصلی‌ترین اعصاب پا و بزرگ‌ترین عصب بدن محسوب می‌شود.
سیاتیک همیشه یک درد ساده نیست که بتوان به‌راحتی آن را درمان کرد و انتظار داشت برای همیشه برطرف شود. با این حال، درد سیاتیک را می‌توان با روش‌های کایروپراکتیک به‌طور مؤثر درمان نمود. در این روش، با تشخیص علت دقیق درد، از تکنیک‌های مناسب کایروپراکتیک برای کاهش درد در ناحیه پایین کمر و ران پا استفاده می‌شود.
علت بروز سیاتیک ممکن است فشار بر دیسک کمر، جابه‌جایی مهره‌ها یا اسپاسم عضله پریفورمیس در لگن باشد که باعث تحریک عصب سیاتیک می‌شود.
درد سیاتیک در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود.
این مشکل در افراد ۳۰ تا ۵۰ سال شایع‌تر است.
نشستن طولانی‌مدت پشت میز یا حرکات ورزشی نادرست می‌تواند باعث بروز سیاتیک در نوجوانان نیز شود.
علائم درد سیاتیک
بیشتر در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی بروز می‌کند و علت اصلی آن معمولاً پارگی دیسک بین‌مهره‌ای است. وارد آمدن فشار بر عصب سیاتیک یا ضربه به ناحیه کمر از مهم‌ترین دلایل ایجاد این درد محسوب می‌شود. برای تشخیص، پزشک ممکن است محل درد را بررسی کرده و از شما بخواهد حرکاتی مانند اسکوات، راه رفتن روی نوک انگشتان پا یا بلند کردن پا بدون خم شدن زانو را انجام دهید. این آزمایش‌های ساده عضلانی به پزشک کمک می‌کند تا مشخص کند آیا عصب سیاتیک تحت فشار قرار گرفته است یا خیر.
از مهم‌ترین علائم درد سیاتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوزن‌سوزن شدن همراه با درد در ناحیه باسن
- درد یک‌طرفه سیاتیک (در یکی از سمت‌های باسن)
- درد شدید در پا یا لگن همراه با بی‌حسی در بخش‌های دیگر پا
- درد در ساق یا کف پا که ممکن است با ضعف همراه شود
- گزگز و درد در پا و انگشتان
- احساس تیرکشیدن یا سوزش مشابه شوک الکتریکی
- گرفتگی و سنگینی پاها همراه با مورمور یا ضعف
- بی‌حسی، خواب‌رفتگی و ضعف ناشی از درگیری عصب سیاتیک
- تشدید درد ناشی از دیسک کمر هنگام عطسه، سرفه یا راه رفتن
- انتشار درد تا زیر زانو
- گرفتگی عضلات
- و علائم مشابه دیگر
علت درد سیاتیک
درد سیاتیک معمولاً به دلیل فشار بر عصب سیاتیک یا وارد شدن ضربه به ناحیه کمر ایجاد می‌شود. سیاتیک در واقع نشانه‌ای از وجود مشکل در ناحیه آسیب‌دیده است. جابه‌جایی یا بیرون‌زدگی دیسک بین‌مهره‌ای می‌تواند یکی از عوامل اصلی این درد باشد و حتی عضلات باسن را نیز درگیر کند.
این درد زمانی رخ می‌دهد که فشار بر روی عصب سیاتیک افزایش یابد. از مهم‌ترین علل آن می‌توان به بیرون‌زدگی یا لغزندگی دیسک کمر اشاره کرد. در چنین شرایطی، مواد داخلی دیسک به‌دلیل فشارهای تدریجی یا ناگهانی، باعث پارگی یا تحریک دیسک شده و در نهایت به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کنند.
از دیگر دلایل بروز سیاتیک می‌توان به گرفتگی عضلات لگنی به‌ویژه عضله پریفورمیس اشاره کرد. همچنین عواملی مانند بارداری و چاقی که موجب کشیدگی و فشار در ناحیه شکم می‌شوند، می‌توانند زمینه‌ساز درگیری عصب سیاتیک باشند.
تشخیص سیاتیک
- نوار عصب عضله
- MRI کمری
درمان درد سیاتیک
در طول معاینه فیزیکی، پزشک قدرت عضلات و میزان عکس‌العمل آن‌ها را بررسی می‌کند. برای سیاتیک درمان‌های متعددی وجود دارد، اما انتخاب روش درمانی مناسب توسط پزشک متخصص می‌تواند از مزمن شدن یا غیرقابل درمان شدن این مشکل جلوگیری کند. در مراحل اولیه، هدف اصلی درمان کاهش التهاب و تسکین درد است. به همین دلیل، چندین روش غیرجراحی برای درمان توصیه می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
تزریق اپیدورال برای سیاتیک
بی‌حسی اپیدورال روشی است که در آن داروی بی‌حسی موضعی از طریق یک لوله به فضای اپیدورال در ناحیه پایین کمر تزریق می‌شود. این روش برای کاهش فشار و تسکین درد سیاتیک به کار می‌رود. تزریق اپیدورال با قطع سیگنال‌های درد در طول ستون فقرات عمل کرده و موجب بی‌حسی در بخش‌های وسیعی از بدن می‌شود.
درمان های کایروپراکتیک
کایروپراکتیک یا درمان دستی روشی است برای تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات سیستم اسکلتی-عضلانی و اثرات آن بر دستگاه عصبی و سلامت کلی بدن. در این روش، کایروپراکتور با استفاده از دست‌های خود به درمان مشکلات مربوط به استخوان‌ها، عضلات و مفاصل می‌پردازد.
طب سوزنی
برای درمان درد سیاتیک می‌توان از طب سوزنی بهره برد. در این روش با تمرکز بر اختلالات جریان انرژی بدن و نقاطی که موجب درد موضعی می‌شوند، تلاش می‌گردد تا تعادل انرژی در نواحی مختلف بدن برقرار شده و درد کاهش یابد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی می‌تواند در بهبود و تسکین درد عصب سیاتیک مؤثر باشد. انتخاب نوع ماساژ به وضعیت جسمانی و نیازهای درمانی هر فرد بستگی دارد.
الکتروپی
فیزیوتراپیست ابتدا علت دقیق سیاتیک را بررسی کرده و سپس برنامه درمانی مناسب را تعیین می‌کند. این برنامه معمولاً شامل ترکیبی از الکتروتراپی و تمرینات درمانی دستی است.
ورزش‌های تقویتی و کششی
پزشک برای شما یک برنامه تمرینی اختصاصی توصیه می‌کند. انجام این تمرینات باعث تقویت عضلات کمر، هسته بدن و پاها می‌شود و از آنجا که ضعف عضلانی می‌تواند فشار روی ستون فقرات و عصب سیاتیک را افزایش داده و درد را تشدید کند، ورزش منظم نقش مهمی در کاهش علائم دارد.
درمان خانگی و طب سنتی
- استفاده از کمربند طبی و نگه داشتن کمر در وضعیت ثابت
- استفاده از کمپرس گرم برای افزایش جریان خون در ناحیه کمر
- استفاده از پمادها و ژل‌های مسکن مانند دیکلوفناک یا پیروکسیکام به همراه ماساژ ملایم
- مصرف داروهای مسکن خوراکی مانند استامینوفن یا آسپیرین برای کاهش درد سیاتیک
- و سایر روش‌های مشابه برای تسکین درد
خلاصه
تمرینات ورزشی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش درد عصب سیاتیک محسوب می‌شوند. ورزش در این زمینه نقش مشابه دارو داشته و بر اساس وضعیت و معاینه دقیق بیمار طراحی می‌شود.
یکی از روش‌های نوین درمان غیرجراحی سیاتیک، ازن‌تراپی یا درمان با گاز ازن است. در این روش، ابتدا ریشه عصب درگیر به دقت تشخیص داده می‌شود و سپس گاز ازن در محل‌های منشا و عامل درد تزریق می‌گردد. انرژی ویژه‌ای که از تزریق ازن ایجاد می‌شود، باعث کاهش التهاب عصب و آزادسازی آن شده و بیماران معمولاً طی سه تا پنج جلسه درمان به بهبودی قابل توجهی دست می‌یابند.
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
