سی تی اسکن مغز برای تشخیص آسیب های مغز و نخاع
یکی از پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه جراحی مغز و اعصاب، تحول در روش‌های تصویربرداری پزشکی از رادیوگرافی سنتی به سی‌تی‌اسکن یا اشعه ایکس کامپیوتری است. سی تی اسکن مغز تکنیکی پیشرفته است که با کاهش میزان تابش پرتوهای قوی ایکس، تصویربرداری دقیق‌تری از مغز و ستون فقرات فراهم می‌کند. به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، مهم‌ترین کاربردهای سی‌تی‌اسکن شامل تشخیص انواع آسیب‌های تروماتیک مغزی، سردردهای شدید، اختلالات هوشیاری، آنوریسم‌ها، خونریزی‌های مغزی، سکته‌های مغزی و تومورهای مغزی می‌شود.
این روش تصویربرداری، تصاویر واضح و با جزئیات بالایی از ساختارهای داخلی جمجمه و ستون فقرات ارائه می‌دهد که به جراحان مغز و اعصاب کمک می‌کند سریع‌تر و با دقت بیشتری بیماری‌ها را تشخیص و درمان کنند. سی تی اسکن مغز روشی سریع، دقیق و غیرتهاجمی است که بدون نیاز به جراحی یا برش بدن انجام می‌شود و به عنوان یکی از متداول‌ترین تکنیک‌ها در بین جراحان مغز و اعصاب شناخته می‌شود.
منظور از تصویر برداری سی تی اسکن مغز چیست؟
در حوزه تخصصی جراحی مغز و اعصاب، سی تی اسکن مغز مغز روشی پیشرفته، تشخیصی و غیرتهاجمی است که تصاویر اشعه ایکس سنتی را به صورت کامپیوتری پردازش کرده و تصاویر مقطعی (اسلایس) از مغز یا نخاع ایجاد می‌کند. این روش نسبت به تصویربرداری‌های معمول با اشعه ایکس، جزئیات بیشتری از ساختارها و بافت‌های مغزی و نخاعی ارائه می‌دهد و به جراحان مغز و اعصاب امکان می‌دهد اطلاعات دقیق‌تری درباره آسیب‌ها یا بیماری‌های مغز و ستون فقرات به دست آورند.
به گفته دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، در فرایند سی‌تی‌اسکن سر و ستون فقرات، دستگاه تولیدکننده اشعه ایکس در قالب یک حلقه دور بدن بیمار می‌چرخد و از زوایای مختلف با سرعت بالا تصاویری تهیه می‌کند. این تصاویر به کامپیوتر دستگاه منتقل شده و با کمک نرم‌افزارهای پیشرفته به تصاویر دوبعدی مقطعی تبدیل می‌شوند. تعداد این تصاویر بسته به نظر جراح و ناحیه مورد بررسی متفاوت است.
استفاده از تصویر برداری سی تی اسکن در جراحی مغز و اعصاب
همانطور که قبلاً اشاره شد، تصویربرداری سی تی اسکن مغز و نخاع یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین روش‌های تشخیصی برای جراحان مغز و اعصاب است که به دلیل دقت بالا و سرعت پاسخ‌دهی، نقش حیاتی در نجات جان بیماران به‌ویژه در شرایط اورژانسی دارد. دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، بیان می‌کند که معمولاً سی‌تی‌اسکن سر و گردن برای تشخیص و پیگیری موارد زیر به کار می‌رود:
- بررسی نقایص مادرزادی در مغز و نخاع
- تشخیص و ارزیابی آسیب‌های تروماتیک مغزی و نخاعی
- شناسایی و پیگیری عفونت‌های مغزی و نخاعی
- بررسی ضربه‌های مغزی و آسیب‌های وارده به سر
- تشخیص و ارزیابی تومورهای مغزی و نخاعی
- بررسی آسیب‌ها و ضربه‌های وارد شده به صورت
- ارزیابی افزایش مایع مغزی-نخاعی (هیدروسفالی)
- تشخیص و مدیریت آسیب‌های جمجمه و مهره‌ها
- شناسایی انواع خونریزی‌های مغزی و نخاعی
- تشخیص و پیگیری انواع سکته‌های مغزی و نخاعی
علاوه بر موارد قبلی، در جراحی مغز و اعصاب وضعیت‌ها و مشکلات پزشکی زیر نیز نیازمند استفاده از تصویربرداری سی‌تی‌اسکن برای شناسایی علت بیماری هستند:
- اندازه غیرطبیعی سر در کودکان
- غش کردن و از دست دادن هوشیاری
- تغییر در الگوهای تفکر
- بروز تشنج
- تغییرات در رفتار
- سردردهای شدید
- از دست دادن شنوایی
علاوه بر این، در موارد آسیب‌های مغزی، برای بررسی دقیق علائم زیر می‌توان از تصویربرداری CT اسکن با سرعت و دقت بسیار بالا بهره برد:
- مشکلات بینایی
- گزگز و سوزش در اندام‌ها
- ضعف عضلانی
- مشکلات شنوایی
- بی‌حسی در اندام‌ها
- اختلالات گفتاری مانند آفازی و دیس‌فازی
- مورمور شدن اندام‌ها
- مشکلات در بلعیدن
مراحل سی تی اسکن مغز چگونه است؟
تمامی مراحل تصویربرداری سی تی اسکن مغز و ستون فقرات در بیمارستان‌ها یا مراکز تخصصی رادیولوژی انجام می‌شود. پیش از مراجعه به این مراکز، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- اگر مبتلا به دیابت هستید و داروهای حاوی گلوکوفاژ مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک داخلی خود مشورت نمایید.
- هنگام ورود به اتاق دستگاه سی تی اسکن، از به همراه داشتن هرگونه قطعات فلزی، جواهرات و زیورآلات خودداری کنید.
- نسخه و دستورالعمل جراح مغز و اعصاب خود را به همراه داشته باشید تا محل دقیق تصویربرداری و تعداد تصاویر مورد نیاز به درستی مشخص شود.
پس از انجام مراحل پذیرش در مرکز تصویربرداری، پرستار یا تکنسین رادیولوژی ابتدا درباره سوابق پزشکی و وضعیت بیماری شما سوالاتی خواهد پرسید و در صورت وجود هرگونه ممنوعیت برای انجام سی تی اسکن، به شما اطلاع داده می‌شود. سپس لباس مخصوص تصویربرداری به شما تحویل داده می‌شود که باید لباس‌های خود را درآورده و این لباس‌ها را بپوشید. در نهایت، کادر درمانی شما را به سمت دستگاه سی تی اسکن هدایت می‌کند و در صورت نیاز، پرستاران به شما کمک کرده و شما را روی تخت دستگاه قرار می‌دهند.
نکته مهم این است که در برخی انواع خاص تصویربرداری سی تی اسکن مغز یا نخاع، ممکن است نیاز به تزریق ماده حاجب باشد. این ماده بسته به محل ضایعه و نوع سی تی اسکن، متفاوت است و به افزایش وضوح و کنتراست تصاویر کمک می‌کند تا ساختارهای داخلی جمجمه یا ستون فقرات با دقت بیشتری دیده شوند.
قبل از مراجعه به مرکز تصویربرداری، حتماً درباره روند انجام سی تی اسکن و نیاز به تزریق ماده حاجب از کارکنان سوال کنید. اگر برای شما تزریق ماده حاجب لازم باشد، معمولاً باید ۴ تا ۶ ساعت قبل از تصویربرداری از خوردن و نوشیدن خودداری کنید. این ماده معمولاً به صورت وریدی و از طریق رگ دست تزریق می‌شود.
به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، مدت زمان انجام تصویربرداری سی تی اسکن مغز و ستون فقرات بسته به وسعت ناحیه مورد بررسی و تعداد اسلایس‌های لازم، معمولاً بین ۳۰ ثانیه تا چند دقیقه متغیر است. در طول فرآیند تصویربرداری، تخت دستگاه سی تی اسکن که بیمار روی آن قرار دارد به جلو و عقب حرکت می‌کند تا دستگاه مولد اشعه ایکس (اسکنر) که در حال چرخش دور بیمار است، بتواند تصاویر دقیق از مناطق مورد نظر تهیه کند. هر یک از این تصاویر تولید شده به عنوان «اسلایس» یا برش شناخته می‌شود.
در پایان، نتایج تصویربرداری سی تی اسکن مغز یا ستون فقرات به صورت فیلم‌های رادیولوژی، فایل‌های دیجیتالی (روی سی‌دی یا دی‌وی‌دی) و همچنین گزارش پزشکی کتبی توسط متخصص رادیولوژی به بیمار تحویل داده می‌شود. برای تفسیر صحیح و دقیق این نتایج، مراجعه به جراح مغز و اعصاب ضروری است.
موارد مشکوک در تصویر برداری سی تی اسکن مغز و نخاع
جراح مغز و اعصاب زمانی برای شما تصویربرداری سی تی اسکن مغز و نخاع را تجویز می‌کند که احتمال وجود مشکلی در دستگاه اعصاب مرکزی وجود داشته باشد. در نتیجه ممکن است نتایج CT اسکن شما غیرطبیعی باشد که متخصص رادیولوژی با استفاده از اصطلاحات علمی دقیق، این موارد را در گزارش خود به جراح مغز و اعصاب شرح می‌دهد. براساس بررسی‌های انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب و ستون فقرات، دلایل اصلی مشاهده نتایج غیرعادی در تصویربرداری‌های CT اسکن عبارتند از:
- وضعیت غیرطبیعی در عروق و مویرگ‌های مغز و نخاع
- ادم (تورم) مغزی
- بدشکلی‌های عروق خونی مغز
- انواع تومورهای مغزی و نخاعی
- آنوریسم‌های مغزی (ناهنجاری مویرگی)
- وجود توده‌های مغزی یا نخاعی
- خونریزی در بافت‌های مغزی و نخاعی
- آتروفی (کاهش حجم بافت) مغزی و نخاعی
- هماتوم سابدورال (خونریزی زیر سخت‌شامه)
- هیدروسفالی (افزایش مایع مغزی نخاعی)
- عفونت‌های استخوانی جمجمه و ستون فقرات
- آسیب‌های مغزی و نخاعی ناشی از تروما
- مشکلات و آسیب‌های عصبی شنوایی
- انواع سکته‌های مغزی (ایسکمیک و هموراژیک)
- حملات ایسکمیک گذرا (TIA)
- چسبندگی نخاعی
- دیسک‌های گردنی، توراسیک و کمری
- نکروز بافت‌های عصبی در مغز یا نخاع
این موارد از جمله رایج‌ترین علل غیرطبیعی بودن تصاویر CT اسکن مغز و نخاع هستند که تشخیص دقیق آن‌ها توسط جراح مغز و اعصاب، نقش مهمی در روند درمان بیمار ایفا می‌کند.
جمع بندی
تصویربرداری سی تی اسکن مغز و ستون فقرات، یک روش پیشرفته، سریع، دقیق و غیرتهاجمی است که با استفاده از اشعه ایکس و پردازش کامپیوتری تصاویر مقطعی (اسلایس‌ها) از ساختارهای داخلی مغز و نخاع ایجاد می‌کند. این روش نسبت به رادیوگرافی ساده دقت و جزئیات بیشتری دارد و نقش حیاتی در تشخیص، درمان و پیگیری بیماری‌های مغز و نخاع ایفا می‌کند.
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
