جراح مغز و اعصابمغز و اعصاب

سندروم مویا مویا: تشخیص و درمان

در جراحی مغز و اعصاب، سندروم مویا مویا یک بیماری مزمن و پیش‌رونده مغزی است که شبکه مویرگی مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این سندرم، عروق مغزی در نواحی مختلف دچار تنگی می‌شوند که این تنگی باعث انسداد رگ‌ها و در نتیجه بروز سکته‌های مغزی ایسکمیک و هموراژیک می‌گردد. دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، بیان می‌کند که احتمال ابتلا به سندرم مویا مویا در کودکان و افراد میانسال بیشتر است. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، ممکن است باعث ایجاد ضایعات شدید و تهدیدکننده حیات در مغز شود. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علائم و نشانه‌های مرتبط با سندرم مویا مویا در خود یا اطرافیانتان، ضروری است هرچه سریع‌تر به بهترین جراحان مغز و اعصاب جهت معاینه و درمان مراجعه نمایید.

سندروم مویا مویا چیست؟

در جراحی مغز و اعصاب، آنژیوپاتی مغزی مویا مویا که در زبان عامیانه به عنوان سندروم مویا مویا یا بیماری مویا مویا شناخته می‌شود، نوعی بیماری است که باعث تنگی و انسداد سرخرگ‌های مغزی می‌گردد. در این بیماری، مغز برای جبران کاهش جریان خون در مناطق آسیب‌دیده، شبکه‌های مویرگی جدیدی به ویژه در نواحی قاعده جمجمه ایجاد می‌کند. این شبکه‌های مویرگی در تصاویر آنژیوگرافی شبیه به حلقه‌ای از دود دیده می‌شوند و به همین دلیل، دانشمندان ژاپنی که این بیماری را کشف کردند، نام «مویا مویا» را که در زبان ژاپنی به معنی «حلقه دود» است، بر آن گذاشتند.

در نوع ایزوله و اولیه این آنژیوپاتی، بیماری به صورت دوطرفه در عروق مغزی ایجاد می‌شود و معمولاً با علائم عصبی و بالینی متنوعی همراه است. سندرم مویا مویا می‌تواند دلایل ارثی یا اکتسابی داشته باشد و یک وضعیت زمینه‌ساز خطرناک محسوب می‌شود که احتمال بروز سکته‌های مغزی ایسکمیک و هموراژیک را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

این بیماری پیش‌رونده و مزمن است، یعنی در طول زمان به تدریج شدت و گستردگی آسیب‌ها افزایش می‌یابد. در سندروم مویا مویا، سرخرگ‌های اصلی مغزی به مرور دچار تنگ‌شدگی یا حتی انسداد کامل می‌شوند که این مسئله باعث کاهش جریان خون و آسیب‌های جدی مغزی می‌گردد.

در بیماران مبتلا به سندروم مویا مویا، یکی از علائم اولیه معمول، وقوع حملات گذرای ایسکمیک (TIA) یا سکته‌های مغزی خفیف است. این حملات گذرا اغلب به عنوان هشدار و پیش‌درآمدی برای سکته مغزی ایسکمیک کامل عمل می‌کنند که می‌تواند منجر به آسیب‌ها و تخریب‌های جدی در بافت مغزی شود.

علت بروز سندروم مویا مویا در بیماران چیست؟

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر علمی و پژوهشی، هنوز علت دقیق بروز سندروم مویا مویا در بیماران مغز و اعصاب به طور کامل مشخص نشده است. تحقیقات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که آنژیوپاتی مغزی ناشی از این سندرم ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی یا مادرزادی باشد و یا در کنار مجموعه‌ای از بیماری‌های مختلف دستگاه عصبی مرکزی ظاهر شود.

به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، آسیب‌های مویرگی و سرخرگی مغز در سندروم مویا مویا ممکن است صرفاً نشانه‌ای از مرحله پیشرفته مجموعه‌ای از بیماری‌های دیگر دستگاه عصبی مرکزی باشند.

بر اساس برآوردهای انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب، حدود ۱۰ درصد موارد سندروم مویا مویا به علت جهش‌ها و نواقص ژنتیکی ایجاد می‌شوند. همچنین مطالعات شجره‌نامه‌ای نشان داده است که در ۷۰ درصد بیماران بزرگسال مبتلا، این بیماری به صورت وراثتی و خانوادگی انتقال یافته است.

نشانه های مرضی سندروم مویا مویا

اگرچه سندرم مویا مویا می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما معمولاً در دو بازه سنی ۵ تا ۱۰ سالگی و همچنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی بیشتر مشاهده می‌شود. علائم این بیماری در کودکان و بزرگسالان ممکن است متفاوت باشد. در کودکان ۵ تا ۱۰ سال، علائم سندروم مویا مویا معمولاً شامل مجموعه‌ای از نشانه‌ها است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• سکته‌های مغزی ایسکمیک یا هموراژیک
• انواع تشنج
• حملات گذرای ایسکمیک (TIA)
• حرکات غیرارادی اندام‌ها
• انواع سردرد
• تأخیرات رشدی پیشرونده

در بزرگسالان، علائم بیشتر به شکل سکته‌های ایسکمیک مغزی بروز می‌کنند. همچنین، بزرگسالان در بازه سنی ۳۰ تا ۵۰ سال، به نسبت کودکان، احتمال بیشتری دارند که دچار خونریزی‌های مغزی ناشی از پارگی مویرگ‌های آسیب‌دیده به واسطه تنگی‌های سندرم مویا مویا شوند. این موضوع عمدتاً به دلیل فشار خون بالاتر در بزرگسالان نسبت به کودکان است.

روش های تشخیصی سندروم مویا مویا

طبق راهنمای تشخیصی انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب، در صورتی که جراح مغز و اعصاب احتمال وجود سندروم مویا مویا را مطرح کند، لازم است یک یا چند روش تشخیصی زیر برای شما انجام شود:

آنژیو گرافی تشدید مغناطیسی (MRA):

در آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (MRA)، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته تشدید مغناطیسی و مشابه تصویربرداری MRI، وضعیت سرخرگ‌های مغزی شما به‌دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

آرتریو گرافی (رگ نگاری) مغزی:

در آرتریوگرافی مغزی، با استفاده از یک لوله باریک و میکروسکوپی به نام کاتتر، ماده حاجب (رنگی) به داخل جریان خون تزریق می‌شود و سپس با کمک تصویربرداری اشعه ایکس، میزان تنگی و نقشه دقیق رگ‌ها و مویرگ‌های مغزی در ناحیه تحت تاثیر سندروم مویا مویا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

تصویر برداری اسکن MRI:

در تصویربرداری MRI، سر شما درون یک میدان الکترومغناطیسی قوی قرار می‌گیرد و با ارسال پالس‌های امواج رادیویی به این میدان، تصاویری با وضوح بالا و دقیق از ساختارهای داخلی مغز و جریان خون در داخل سر به کمک کامپیوتر تهیه می‌شود.

روش های درمان سندروم مویا مویا

اگر سندروم مویا مویا در شما به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است در اثر بروز سکته‌های مغزی یا خونریزی‌های مغزی ناچار به مراجعه فوری به بیمارستان شوید. در صورت وجود ضایعات مغزی ناشی از این بیماری، هدف جراح مغز و اعصاب در این مرحله کنترل سکته‌ها و خونریزی‌ها و همچنین کاهش و تخلیه ضایعات ایجاد شده است. پس از تثبیت وضعیت شما و اطمینان از سلامت کلی، درمان اصلی سندروم مویا مویا آغاز خواهد شد.

اگر برای شما سندروم مویا مویا تشخیص داده شود، به گفته دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، داروهای زیر به عنوان خط اول درمان برای شما تجویز خواهند شد:

• آسپیرین (که در حال حاضر در برخی کشورها استفاده آن محدود یا منسوخ شده است)
• داروهای ضد لخته خون
• داروهای ضد تشنج و ضد صرع
• داروهای مسدود کننده کانال‌های کلسیمی

نکته مهم این است که این داروها نمی‌توانند از پیشرفت تنگی عروق مغزی جلوگیری کنند. بنابراین، اگر تنها به دارو درمانی اکتفا شود، بیماری مویا مویا به مرور زمان پیشرفت کرده و علائم بیمار تشدید خواهد شد.

طبق بررسی‌های همه‌گیرشناسی انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب، بهترین روش درمان سندروم آنژیوپاتی مغزی مویا مویا، انجام جراحی بایپس مغزی است. این جراحی شامل مراحل زیر می‌باشد:

• استفاده از سرخرگ‌های سالم برداشت شده از پوست سر برای بایپس کردن مویرگ‌ها و سرخرگ‌های مسدود شده
• تغییر مسیر جریان خون به سمت نواحی مغزی که دچار آسیب شده‌اند
• باز کردن عروق و مویرگ‌های تنگ شده برای بهبود جریان خون

در صورتی که جراحی بایپس به روش کرانیوتومی و باز انجام شود، نیاز است حداقل ۴۸ ساعت در بیمارستان بستری باشید و پس از آن مرخص خواهید شد. دوره نقاهت پس از این نوع جراحی حدود دو هفته خواهد بود. اما اگر جراحی بایپس به روش کم‌تهاجمی و با استفاده از نوروآندوسکوپی انجام شود، معمولاً تنها یک روز در بخش عمومی بیمارستان بستری خواهید بود و دوره نقاهت شما به چند روز محدود می‌شود که امکان بازگشت سریع به زندگی روزمره را فراهم می‌کند.

من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه‌ بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.

در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.

در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.

برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.

اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.