روماتیسم ستون فقرات چیست؟
روماتیسم ستون فقرات به دلیل شباهت علائمش با کمر درد و دیسک کمر، گاهی با این بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود. یک متخصص ماهر ستون فقرات می‌تواند تفاوت این بیماری‌ها را تشخیص دهد.
اسپوندیلیت آنکیلوزان یا همان روماتیسم ستون فقرات، بیماری‌ای دردناک و پیشرونده است که اغلب مفاصل ستون فقرات را درگیر می‌کند، اما ممکن است سایر مفاصل و اندام‌ها مانند چشم، ریه، روده و حتی قلب را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
روماتیسم ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات نوعی آرتریت است که مهره‌ها و مفاصل ستون فقرات، به‌ویژه مفاصل فاست، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند بخش‌های مختلف ستون فقرات از جمله گردن، ناحیه صدری، کمر و استخوان‌های لگن و ساکروم را درگیر کند و معمولاً با تورم و درد همراه است.
در موارد شدید، روماتیسم ستون فقرات می‌تواند موجب شکل‌گیری استخوان‌های جدید و اتصال مهره‌ها به یکدیگر شود. درگیری مفاصل ساکرولیاک نمونه‌ای از شکل کلاسیک و پیشرونده این بیماری است. هنگامی که مهره‌ها به استخوان‌ها و مفاصل مجاور می‌چسبند، ستون فقرات فرد خشک و محدود حرکت می‌شود و در برخی موارد تغییرات قابل‌توجهی در وضعیت بدنی ایجاد می‌شود، مانند کیفوز، که نوعی انحنای غیرعادی رو به جلو در قسمت بالای ستون فقرات است.
شدت روماتیسم ستون فقرات در افراد مختلف متفاوت است؛ برخی دردهای متناوب کمر را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر درد شدید و خشک شدن طولانی مدت ستون فقرات را تجربه می‌کنند. در برخی موارد، این بیماری می‌تواند بخش‌های دیگر بدن مانند چشم‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
علت روماتیسم
دلیل اینکه برخی افراد به روماتیسم ستون فقرات مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه، هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. این بیماری عمدتاً جنبه ژنتیکی دارد و در بیش از ۹۰ درصد مبتلایان، ژن مرتبط با بیماری شناسایی شده است. برخلاف درد ناشی از دیسک کمر، درد روماتیسم ستون فقرات معمولاً با فعالیت کاهش می‌یابد و با استراحت شدت می‌گیرد. برخی پژوهش‌ها همچنین نقش عفونت با باکتری خاصی به نام کلبسیلا، به‌ویژه از مسیر دستگاه گوارش، را در ایجاد این بیماری مطرح کرده‌اند.
علائم روماتیسم ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات باعث تورم و درد در نواحی مختلف بدن می‌شود. افراد مبتلا اغلب در ناحیه پایین کمر خود درد و خشکی را تجربه می‌کنند که این علائم به‌ویژه در صبح یا پس از مدت طولانی بی‌تحرکی شدت می‌یابند.
یکی از تفاوت‌های مهم این بیماری با درد ناشی از دیسک کمر این است که درد دیسک معمولاً با استراحت کاهش می‌یابد، در حالی که درد روماتیسم ستون فقرات با استراحت تشدید می‌شود.
برخی دیگر از علائم احتمالی همراه با روماتیسم ستون فقرات عبارتند از:
- خستگی و ضعف عمومی
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
عوارض رماتیسم ستون فقرات
- انحراف ستون فقرات به سمت جلو (کیفوز) از عوارض شایع روماتیسم ستون فقرات است.
- در مبتلایان به این بیماری، احتمال پوکی و کاهش تراکم استخوان‌ها افزایش می‌یابد که می‌تواند به شکستگی مهره‌ها منجر شود.
- علاوه بر ستون فقرات، روماتیسم ممکن است باعث بروز مشکلات دیگری مانند التهاب چشم، اختلال در دریچه آئورت قلب، درگیری دستگاه گوارش و حتی پسوریازیس شود.
درمان روماتیسم ستون فقرات
بهتر است روماتیسم ستون فقرات در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شود، زیرا مراجعه زودهنگام با نتایج درمانی موفق‌تری همراه است. اگر این بیماری دیر تشخیص داده و درمان نشود، به تدریج مهره‌های ستون فقرات به هم می‌چسبند و حرکات طبیعی ستون فقرات محدود می‌شود. با پیشرفت بیماری، نواحی بالاتر و حتی گردن نیز گرفتار می‌شوند، به‌طوری که بیماران قادر به بالا آوردن گردن خود نخواهند بود. فعالیت بدنی منظم می‌تواند وضعیت بدن و دامنه حرکتی ستون فقرات را بهبود بخشد و از خشک شدن و درد ناشی از روماتیسم پیشگیری کند.
درمان دارویی
داروهای ضدالتهاب: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی معمولاً اولین گزینه برای کاهش درد و التهاب ناشی از روماتیسم ستون فقرات هستند.
مسدودکننده‌های عامل نکروز تومور (TNF-α): این داروها واکنش بدن به عامل نکروز تومور، ماده‌ای شیمیایی که موجب التهاب می‌شود، را مهار می‌کنند. علاوه بر کاهش التهاب، این داروها پیشرفت روماتیسم ستون فقرات را نیز کند می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:
- اتانرسپت (Enbrel)
- اینفلیبزیماب (Remicade)
- ادالیموماب (Humira)
- سرتولیزوماب (Simzia)
- گولیموماب (Simponi)
داروهای ضد روماتیسمی تعدیل‌کننده بیماری (DMARDs): این داروها به کاهش التهاب و کند کردن پیشرفت روماتیسم کمک می‌کنند. اثر آنها به مرور زمان ظاهر می‌شود و مصرف منظم آنها ضروری است. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:
- متوترکسات (Methotrexate)
- سولفاسالازین (Sulfasalazine / Azulfidine)
فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی
درمان فیزیکی، فیزیوتراپی و انجام تمرینات ورزشی می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کرده، انعطاف‌پذیری و تحرک ستون فقرات را افزایش دهد و ظرفیت تنفسی و عملکرد ریه‌ها را ارتقا دهد.
ماساژ درمانی
برای درمان روماتیسم ستون فقرات، ماساژ درمانی می‌تواند گزینه‌ای مؤثرتر و ایمن‌تر نسبت به فعالیت‌های سنگین باشد. در این روش، عضلات و بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات ماساژ داده می‌شوند تا درد کاهش یافته و دامنه حرکتی افزایش یابد. با این حال، ماساژ مستقیم استخوان‌های ستون فقرات توصیه نمی‌شود، زیرا در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌تواند به مهره‌ها آسیب برساند.
هیدروتراپی یا آب درمانی
انجام تمرینات در آب، که به آن هیدروتراپی گفته می‌شود، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. شناور بودن در آب حرکات را آسان‌تر می‌کند و با شل و گرم کردن عضلات، به کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک می‌کند.
طب سوزنی
طب سوزنی در مبتلایان به روماتیسم می‌تواند باعث کاهش درد، سوزن‌سوزن شدن و خشکی ناحیه کمر شود و به بهبود کیفیت حرکت کمک کند.
روش های درمانی دیگر
لیزر درمانی
الکتروتراپی
تراکشن
در حال حاضر درمان قطعی برای روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد، بنابراین بسیار اهمیت دارد که درمان تحت نظر پزشک و طبق یک برنامه منظم انجام شود. همچنین ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم کمک کند.
کلام آخر
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
