تومور مغزی پشت چشم
در پزشکی، تمامی بافت‌ها و اعضای بدن ممکن است به انواع تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم مبتلا شوند که این موضوع درباره تومورهای مغزی در مغز و طناب نخاعی نیز صدق می‌کند. یکی از مناطقی که جراحان مغز و اعصاب احتمال بروز تومورهای مغزی در آن را بررسی می‌کنند، فضای حدقه چشم، ناحیه پشت بین دو چشم و ساختارهای پشت چشم است.
به گفته دکتر حسن محمدی، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، تومور مغزی پشت چشم ممکن است تومور اولیه یا متاستاز از سایر نقاط بدن باشد. همچنین، تومورهای نواحی بینی مانند حفره‌های سینوسی و پارانازال می‌توانند به تتومور مغزی پشت چشم تبدیل شوند.
از آنجا که ساختار چشم نرم و غیر استخوانی است و درون استخوان جمجمه قرار دارد، رشد تومور در این ناحیه معمولاً باعث تغییر شکل و جابجایی چشم‌ها می‌شود که نشانه هشداردهنده مهمی است.
در صورت مشاهده هر علامتی از تومور مغزی پشت چشم در خود یا اطرافیان، باید سریعاً به متخصص چشم‌پزشکی و جراح مغز و اعصاب مراجعه کرد. عدم اقدام به موقع می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به بینایی و حتی نابینایی دائمی شود.
تومور مغزی پشت چشم چیست؟
در زمینه جراحی مغز و اعصاب، تومور مغزی پشت چشم عمدتاً به مجموعه‌ای از تومورهای مغزی ثانویه اشاره دارد که در اطراف یا پشت یکی یا هر دو چشم تشکیل می‌شوند. این تومورها ممکن است داخل چشم، در فضای پشت حدقه چشم، بین دو چشم یا در ساختارهای مغزی و استخوانی پشت چشم‌ها به وجود آیند. معمولاً این تومورهای مغزی پشت چشم ناشی از متاستاز سلول‌های سرطانی از سایر نقاط بدن مانند سینه، ریه‌ها، روده‌ها و در مردان پروستات هستند.
طبق بررسی‌های اپیدمیولوژیک انجمن بین‌المللی جراحان مغز و اعصاب، تاکنون تنها دو نوع تومور مغزی پشت چشم به عنوان تومورهای مغزی اولیه شناسایی شده‌اند که منشاء آنها بافت خود چشم بیماران می‌باشد و عبارتند از:
تومورهای چشمی رتینو بلاستوما در کودکان:
تومور مغزی اولیه رتینوبلاستوما در واقع نوعی سرطان شبکیه چشم است. شبکیه، لایه‌ای حساس به نور در پشت کره چشم است. این تومور معمولاً در کودکان زیر ۵ سال ظاهر می‌شود و از نظر شیوع نادر محسوب می‌گردد؛ به طوری که سالانه تنها ۵۰۰ تا ۶۰۰ مورد جدید در ایالات متحده آمریکا ثبت می‌شود. بیشتر موارد رتینوبلاستوما به صورت یک‌طرفه یعنی در یک چشم ایجاد می‌شوند و تنها حدود یک سوم بیماران به صورت دوطرفه به این بیماری مبتلا می‌شوند.
تومورهای چشمی ملانو بلاستوما در بزرگسالان:
تومورهای مغزی اولیه ملانوبلاستوما عمدتاً در بزرگسالان بین 60 تا 65 سال شایع هستند. این نوع تومور ناشی از رشد غیرطبیعی ملانوسیت‌ها در چشم است و جزو تومورهای نادر مغزی به شمار می‌آید. بر اساس آمارهای موجود، سالانه در ایالات متحده آمریکا حدود 150 تا 200 مورد جدید از ملانوبلاستوما در بزرگسالان گزارش می‌شود.
تومور کاذب چشم
تومور کاذب چشم که با نام سودو تومور سربری نیز شناخته می‌شود، در واقع یک وضعیت غیرمعمول در جراحی مغز و اعصاب است. این بیماری به افزایش فشار مایع مغزی نخاعی در داخل جمجمه بدون وجود هیچ علت مشخصی گفته می‌شود.
علائم تومور کاذب چشم شباهت زیادی به علائم تومور مغزی پشت چشم دارد و می‌تواند مانند وجود یک تومور واقعی در مغز باشد، اما در تصویربرداری‌های CT اسکن و MRI نشانه‌ای از تومور دیده نمی‌شود. از جمله علائم آن می‌توان به سردردهای شدید و تغییرات ناگهانی و جدی در بینایی مانند دوبینی، کاهش قدرت بینایی، محدود شدن میدان دید و حتی از دست دادن کامل بینایی اشاره کرد.
به علت موقعیت عصب بینایی در مغز، افزایش فشار مایع مغزی نخاعی باعث اختلال در عملکرد چشم‌ها می‌شود که معمولاً اولین نشانه آن دوبینی است. در صورت ادامه فشار بالا روی عصب بینایی، خطر آسیب دائمی و نابینایی کامل وجود دارد.
مننژیوم پشت چشم
گاهی برخی از تومورهای مننژیوم ممکن است در فضای سینوسی و پارانازال در ناحیه درون حدقه چشم رشد کنند که به آنها مننژیوم پشت چشم گفته می‌شود. همچنین، این نوع تومورها می‌توانند روی یال‌های استخوان اسفنویید (پروانه‌ای) رشد کرده و اعصاب بینایی یا عروق چشمی را درگیر کنند. بسته به محل دقیق مننژیوم پشت چشم در اطراف یا پشت چشم، جراحی خارج‌کردن آن ممکن است یکی از دشوارترین روش‌های درمانی باشد. به گفته دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، در چنین مواردی استفاده از تکنیک‌های پیشرفته نورو نویگیشن و نورو آندوسکوپی برای درمان مننژیوم پشت چشم ضروری است.
علائم تومور مغزی در چشم
براساس مطالعات جراحان مغز و اعصاب، تومورهای مغزی پشت چشم باعث بروز مجموعه‌ای گسترده و متنوع از علائم در بیماران می‌شوند که برخی مستقیماً بر بینایی تأثیر گذاشته و برخی علائم دیگر را نیز شامل می‌شود. بسته به موقعیت دقیق تومور در مغز—از جمله لوب‌های پیشانی، آهیانه‌ای، پس‌سری، گیجگاهی، ساختار ساقه مغز یا مخچه—یا قرارگیری مستقیم پشت چشم‌ها، علائم ایجاد شده می‌توانند کاملاً متفاوت باشند.
در مواردی که تومور مغزی پشت چشم باشد، ممکن است بیرون زدگی یک یا هر دو چشم، تغییر شکل غیرطبیعی و برجسته شدن ساختارهای نرم صورت در ناحیه تومور و همچنین مشکلات متنوع بینایی مشاهده شود. اما اگر تومور در بخش‌های دیگر مغز باشد، علائم متفاوت خواهند بود. برای مثال، تومور در لوب پس‌سری معمولاً باعث اختلالات در ادراک بینایی مانند دشواری در شناسایی اشیاء و رنگ‌ها می‌گردد.
در صورتی که تومور مغزی در لوب آهیانه‌ای ایجاد شود، بیمار دچار اختلالاتی در حرکات چشم، مشکلات در درک بینایی، اختلال در ادراک فضایی (دید سه‌بعدی) و دشواری در تشخیص فاصله‌ها خواهد شد. همچنین، تومورهای مغزی در لوب‌های گیجگاهی می‌توانند در موارد شدید باعث از دست دادن توانایی تشخیص اشیاء توسط بیمار شوند.
اگر تومور مغزی در ساختار مخچه شکل بگیرد، معمولاً علائمی مانند دیدن نورهای چشمک‌زن و جرقه در میدان بینایی و همچنین مشکلات تعادل و سرگیجه‌های شدید بروز می‌کند. همچنین، تومورهای مغزی در ساقه مغز ممکن است باعث دو بینی و ناپایداری تصاویر دیده شده شوند.
درمان تومور مغزی پشت چشم
امروزه در جراحی مغز و اعصاب، روش‌های متنوعی برای درمان انواع تومورهای مغزی پشت چشم وجود دارد. همانند سایر تومورهای مغزی و نخاعی، انتخاب بهترین روش درمانی برای تومور پشت چشم نیازمند معاینات دقیق بینایی و عصبی و همچنین انجام تصویر برداری‌های CT اسکن یا MRI است. درمان تومورهای مغزی پشت چشم معمولاً توسط تیمی متشکل از جراحان مغز و اعصاب و متخصصان چشم پزشکی انجام می‌شود. روش درمانی مناسب بر اساس عوامل زیر تعیین می‌گردد:
- محل دقیق تومور پشت چشم
- اندازه تومور
- گستردگی نواحی درگیر شده
- نوع بافت و درجه بدخیمی تومور
- میزان آسیب‌های ناشی از تومور
- سن و جنسیت بیمار
- وضعیت کلی سلامت بیمار
- سوابق پزشکی و بیماری‌های قبلی
بر اساس تجربه و تخصص دکتر حسن محمدی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، عمل جراحی تخلیه تومورهای مغزی پشت چشم در حال حاضر ایمن‌ترین و مؤثرترین روش درمان محسوب می‌شود.
جراحی تومور مغزی پشت چشم
امروزه تکنولوژی پزشکی در حوزه جراحی مغز و اعصاب، ابزارها و امکانات پیشرفتهای را برای درمان تومورهای مغزی پشت چشم در اختیار جراحان متخصص قرار داده است. با توجه به پیشرفتهای چشمگیر در مهندسی پزشکی و تجهیزات مرتبط با جراحی مغز و ستون فقرات، جراحان برتر معمولاً ترجیح می‌دهند از روش‌های جراحی کم‌تهاجمی و بسته برای درمان این نوع تومورها استفاده کنند. این جراحی‌ها معمولاً با به‌کارگیری تکنیک‌های زیر انجام می‌شوند:
- جراحی نوروآندوسکوپی (آندوسکوپی مغز)
- جراحی‌های میکروسکوپی
- نورو نویگیشن (جراحی مغز با کمک سیستم‌های هدایت دقیق)
در این روش‌های جراحی بسته، با ایجاد سوراخ‌های بسیار کوچک به قطر حداکثر ۵ میلی‌متر، ابزارهای جراحی ظریف وارد فضای داخل جمجمه و نواحی پشت چشم می‌شوند. با کمک سیستم‌های سه‌بعدی دقیق، دوربین‌های میکروسکوپی و تصویر برداری‌های MRI، تومور مغزی پشت چشم به‌صورت ایمن تخلیه می‌گردد.
مزیت جراحی‌های بسته، به‌ویژه تکنیک نوروآندوسکوپی، در برش‌های کوچک، کاهش خونریزی، عوارض و درد کمتر است. همچنین این روش معمولاً نیازی به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) ندارد و بیمار می‌تواند ظرف یک تا دو روز پس از عمل از بیمارستان ترخیص شود.
جمع بندی
در جراحی مغز و اعصاب، تومور مغزی پشت چشم از جمله مواردی هستند که با پیشرفتهای فناوری پزشکی، جراحان معمولاً با روش‌های کم‌تهاجمی مانند نوروآندوسکوپی، جراحی میکروسکوپی و نورو نویگیشن به درمان آنها می‌پردازند. این تکنیک‌ها با ایجاد برش‌های کوچک و استفاده از سیستم‌های دقیق تصویربرداری، امکان حذف ایمن تومورها را فراهم می‌کنند. مزایای جراحی‌های بسته شامل کاهش خونریزی، عوارض و درد، همچنین کاهش نیاز به بستری طولانی است که باعث بهبود سریع‌تر بیماران می‌شود.
من دکتر حسن محمدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات هستم. بیش از ۱۵ سال است که در حوزه‌ی درمان و جراحی بیماری‌های مغزی، نخاعی و ستون فقرات فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با بهره‌گیری از دانش روز، تجربه بالینی و تکنولوژی‌های نوین، بهترین مسیر درمانی را برای بیمارانم فراهم کنم.
در این سال‌ها افتخار داشته‌ام که در کنار تیم توانبخشی بیمارستان رفیده، به‌عنوان عضو اصلی تیم درمان بیماران دچار ضایعات مغزی و نخاعی فعالیت کنم. هر روز در کنار این بیماران، معنای واقعی صبر، امید و اراده را لمس کرده‌ام و همین تجربه‌ها، انگیزه‌ی من را برای ادامه‌ی مسیر دوچندان کرده است.
در حال حاضر ریاست بیمارستان توانبخشی رفیده را بر عهده دارم و در کنار کار درمانی، در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دانشگاه آزاد اسلامی به آموزش دانشجویان می‌پردازم. باور دارم انتقال تجربه و تربیت نسل آینده پزشکان، بخشی جدایی‌ناپذیر از رسالت حرفه‌ای من است.
برای من، پزشکی فقط یک تخصص نیست؛ راهی است برای خدمت، بازگرداندن امید و کمک به بیماران تا بتوانند دوباره زندگی عادی و شایسته‌ای را تجربه کنند.
اگر در مسیر درمان دچار تردید هستید یا به دنبال مشاوره‌ای مطمئن برای بیماری‌های مغز، نخاع یا ستون فقرات می‌گردید، با اطمینان می‌گویم که در این مسیر همراهتان خواهم بود.
